Sławomir Mrożek to jeden z najważniejszych polskich twórców dzieł dramatycznych. jest on znany przede wszystkim jako autor „Tanga”, czyli dramatu wydanego po raz pierwszy w roku 1964, a wystawionego już rok później. Dzieło to obrazuje zaniepokojenie Mrożka, jakie wzbudzały w nim zmiany społeczne w XX wieku. Ukazał to, opisując w dramacie losy pewnej rodziny, w której doszło do odwrócenia pewnych wartości, przez co popadła ona w chaos. Wszystkie wydarzenia rozgrywają się w ciągu zaledwie jednej doby i to nie całej.
Tango – streszczenie krótkie
„Tango” to dramat autorstwa Sławomira Mrożka, który został opublikowany w roku 1964. Przedstawia historię rodziny, w której zapanował chaos ze względu na to, że porzucono wszelkie zasady i wartości. Jedyną osobą, która pragnie przywrócić w niej ład, jest syn Stomila i Eleonory – Artur.
Akcja dramatu rozgrywa się po rewolucji obyczajowej, a wszystkie wydarzenia dzieją się w domu Eleonory i Stomila, gdzie panuje nieporządek. To właśnie tam wraca Artur i zastaje swoją babcię, wujka Eugeniusza oraz Edka na grze w karty. Widok ten powoduje u niego gniew i Artur rozkazuje swojej babci położyć się na katafalku. Potem dowiaduje się też, że jego matka ma romans z Edkiem, człowiekiem prymitywnym i brutalnym. Załamuje to Artura, który widzi, że w jego domu nie obowiązują żadne zasady czy moralność. Jako jedyny nie jest ubrany niechlujnie i stara się mieć pewne wartości. Z kolei jego ojciec – Stomil – jest dumny ze świata, które stworzyło poprzez bunt jego pokolenie. Uważa, że tylko brak ograniczeń daje prawdziwą wolność i szczęście.
Wszystko to powoduje bunt Artura przeciwko własnej rodzinie. Nie chce zostać artystą, tylko lekarzem, co załamuje Eleonorę. W salonie jest obecna jeszcze kuzynka Artura, osiemnastoletnia Ala. Stomil decyduje się przeprowadzić eksperyment teatralny, co kończy się strzelaniem z rewolweru. Artur z kolei postanawia namówić do spisku wujka Eugeniusza i razem z nim przywrócić dawny porządek. Artur w ramach buntu postanawia także poślubić Alę. Informuje również swojego ojca o tym, że Eleonora ma romans z Edkiem. Stomil początkowo nie chce reagować, ale potem udaje się z rewolwerem do sypialni.
Jednak gdy Artur wchodzi do pomieszczenia, to widzi całą swoją rodzinę grającą wspólnie w karty. Chłopak wraz z Eugeniuszem planuje przywrócić ład w domu. Jest gotowy nawet uciec się do przemocy. Tymczasem Ala zgadza się wyjść za Artura.
Kolejnego dnia ma odbyć się wesele Ali i Artura. W mieszkaniu panuje niespotykany porządek, rodzina jest porządnie ubrana, a Edek służy jako lokaj. Tymczasem Eleonora opowiada Ali o tym, jak podoba jej się brutalność i siła Edka. Dziewczyna zaczyna mieć wątpliwości co do ślubu, ponieważ wie, że Artur jej nie kocha, tylko robi to dla zasady. Pijany Artur w tym czasie dochodzi do wniosku, że ten ślub nic nie zmieni. Wykorzystuje więc Edka do przejęcia władzy w domu. Tymczasem jego babcia kładzie się na katafalku i umiera. Arturowi odpowiada ta sytuacja i chce rządzić całą rodziną. Rozkazuje Edkowi, by zabił on Eugeniusza. Ala wówczas wyznaje mu, że zdradziła go z Edkiem, co załamuje chłopaka. Niespodziewanie ginie on od ciosu w kark, jaki zadaje mu Edek. Wówczas to on przejmuje panowanie nad domem, jest w nim bowiem najsilniejszy. Domownicy wychodzą, a Edek i Eugeniusz tańczą tango.
Tango – streszczenie szczegółowe
Tango – Akt I
Cały utwór rozgrywa się w domu Stomila i Eleonory, w ich salonie. W pomieszczeniu panuje chaos, nic nie leży na swoim miejscu, wszędzie widać bałagan, stoją niepotrzebne, nieużywane sprzęty. Widać, że nikt w mieszkaniu nie sprząta, w salonie znajduje się nawet katafalk, postawiony tam dziesięć lat wcześniej po śmierci dziadka. Do salonu wchodzi Artur i widzi, jak jego babcia Eugenia, wujek Eugeniusz i Edek grają razem w karty. Artur ma około dwudziestu pięciu lat i studiuje trzy kierunki. Jego bliscy są za to niechlujnie ubrani i niczym się nie przejmują. Arturowi nie podoba się obecność prymitywnego Edka i denerwuje się. W związku z tym rozkazuje, by babcia położyła się na katafalku, a wujek zmuszony jest założyć na głowę klatkę na ptaki. Artur próbuje także wypędzić Edka.
W tym czasie pojawia się matka chłopaka, Eleonora i przyznaje się do tego, że ma romans z Edkiem. Uwalnia Eugeniusza i Eugenię z ich kary, a wuj nieprzyjemnie wypowiada się na temat Edka i jego wyglądu. Ukrywa to jednak przed Eleonorą, po cichu próbuje jednak namówić Artura, by ten pobił Edka. Chłopak odmawia, ponieważ sądzi, że to nic nie zmieni.
Pojawia się ojciec Artura, Stomil. Nosi jedynie rozpiętą piżamę. Artur próbuje nakłonić ojca chociażby o jej zapięcia, ale trój nawet nie ma guzików. Między Arturem i Stomilem wywiązuje się dyskusja na temat zasad i wartości. Stomil wyraża swoje zadowolenie z buntu przeciwko regułom, dzięki któremu jego pokolenie stworzyło świat bez żadnych ograniczeń. Uważa to za źródło szczęścia. Stomil i Eleonora od wielu lat ignorują bowiem zasady moralne i robią to, co im się podoba, odrzucając wszelkie ograniczenia. Do tego stopnia zatracili się w tym, że Eleonora już nawet nie pamięta, kiedy urodził się Artur. Jest też przekonana, że ona i Stomil nie zmienili i wciąż są tacy sami jak w czasach młodości. Stomil także z niechęcią wspomina dawne czasy pełne zasad i konwenansów, których należało przestrzegać. Artur z kolei uważa, że bunt ich rodziców zniszczył rzeczywistość i jemu nie zostało już nic, przeciwko czemu miałby się buntować. Musi więc walczyć o zasady i porządek. Nie chce żyć w świecie, w którym wszystko jest dozwolone, a nonkonformizm stał się konformizmem. Czuje się ograniczony, odebrano mu prawo do jego własnego buntu. Jedyne, co mu pozostało, to sprzeciw wobec jego własnej rodziny. Rodzice chcieliby, by zajął się sztuką, jednak chłopak decyduje, że będzie lekarzem, co martwi jego matkę. Eleonora w ciąży nago biegała po lesie i śpiewała Bacha, by jej syn był artystą.
W tym czasie Stomil decyduje się zaprezentować swój nowy eksperyment teatralny, a Artur dyskutuje z Alą, która jest według niego wulgarna i zaprzecza sama sobie w dyskusji. Stomil w tym czasie bawi się pacynkami i strzela z rewolweru, żeby przyciągnąć uwagę rodziny. Artur czuje do swoich krewnych pogardę i pragnie od nowa stworzyć swoją rodzinę.
Tango – akt II
Tymczasem wujek Eugeniusz w nocy postanawia przyłączyć się do spisku Artura, którego celem jest przywrócenie porządku w rodzinie. Ma szpiegować dla Artura. Tymczasem chłopak spotyka się z Alą i próbuje jej wyjaśnić, że zyskałaby na przywróceniu dawnych reguł i mężczyźni lepiej by ją traktowali. Nie musiałaby się obawiać ich siły i brutalności. Sposobem Artura na przywrócenie dawnego ładu ma być małżeństwo z Alą, chłopak oświadcza się więc swojej kuzynce, a ona mówi, że musi się zastanowić nad jego propozycją. Ich rozmowę przerywa Edek, zmierzający do sypialni Eleonory.
Artur informuje Stomila o tym, że jego żona zdradza go z Edkiem. Ten na początku zdaje się nie przykładać do tego wielkiej wagi. W odpowiedzi syn ośmiesza go i nazywa rogaczem. To doprowadza ostatecznie do gniewu mężczyzny, a Artur wręcza mu rewolwer. Stomil idzie następnie do sypialni Eleonory, by tam przyłapać kochanków na gorącym uczynku. Artur czeka zdenerwowany na to, co ma się wydarzyć. Po jakimś czasie zagląda do pomieszczenia. Widzi tam Eleonorę, Stomila, Edka i Eugenię razem grających w karty. Artur wścieka się i zabiera im je. Zabiera także ojcu rewolwer i celuje nim w bliskich, każąc im przejść do salonu.
Po przejściu do salonu Artur wręcza broń Eugeniuszowi i każe mu pilnować krewnych. Wuj wyznaje innym, że popiera przywrócenie dawnych zasad. Wtedy do salonu wchodzi zaskoczona wszystkim Ala. Artur pospiesza ją i ostatecznie dziewczyna zgadza się wziąć z nim ślub. Chłopak prosi Eugenię o błogosławieństwo, ale ta odmawia. Rodzice Artura także nie cieszą się tym pomysłem. Tymczasem Eugeniusz rewolwerem wymusza na swojej siostrze danie błogosławieństwa narzeczonym. Panuje zamieszanie, a ślub ma się odbyć już następnego dnia.
Tango – akt III
Nastaje dzień ślubu Artura i Ali. Salon zostaje wysprzątany, jest czysty, a rodzina w schludnych strojach pozuje do zdjęcia. W tym czasie Edek służy im jako lokaj, także stosownie ubrany. W tym czasie Eugeniusz pilnuje, by Stomil nie wypowiadał się negatywnie na temat dawnego porządku. Ojciec prosi syna o zgodę na to, by mógł kontynuować swoje teatralne eksperymenty. Bardzo za nimi tęskni. Rodzina w końcu ustawia się poprawnie do zdjęcia. Wtedy jednak okazuje się, że aparat jest od dawna popsuty, a członkowie rodziny pozowali tylko dlatego, że tak nakazywała tradycja. Eugeniusza coraz bardziej denerwuje krytyczne usposobienie Stomila.
Do salonu wchodzi Ala, a w tle słychać bicie dzwonów weselnych. Założyła tego dnia białą suknię. Jest zdziwiona nieobecnością narzeczonego, krytykuje zachowanie Eugeniusza. Ala zostaje sama z Eleonorą, krytykuje swoją fryzurę i welon. Eleonora zwierza jej się ze swojego romansu z Edkiem, chwali jego siłę i brutalność. Ala z kolei wyraża wątpliwości co do ślubu. Ma wrażenie, że Artur nie oświadczył jej się z powodu miłości, ale raczej przez swoje żelazne zasady. Do salonu wchodzi Edek i dziewczyna pyta go, czy ma on jakieś zasady. Okazuje się, że nie, jedynie parę tytułów, które Edek zapisał w notatniku od kolegi pracującego w kinie.
W salonie pojawia się Stomil, którego Eugeniusz próbował ubrać w gorset. Wraca do domu także pijany Artur. Zachowuje się niewłaściwie, między innymi rzuca karafką w adapter. Doszedł on do wniosku, że nie naprawi otaczającego go świata, biorąc ślub z Alą. Artur uważa też, że nie ma powrotu do przeszłości. Nakazuje, by cała rodzina wspólnie zaczęła poszukiwania żywej idei. Edek ma według niego pilnować domu, by nikt z niego nie wyszedł. Rodzina tymczasem zgłasza różne pomysły, ale żaden nie podoba się Arturowi.
Tymczasem babcia Eugenia oznajmia, że umiera, co wywołuje oburzenie jej krewnych. Tymczasem staruszka kładzie się na katafalku i naprawdę umiera. Potem Artur, wykorzystując Edka, siłą przejmuje władzę w domu i ma zamiar wprowadzić swoje zasady, choćby wymagało to od niego użycia przemocy. Między innymi każe Edkowi zabić wujka Eugeniusza. Artur przejmuje kontrolę nad życiem i śmiercią rodziny.
W międzyczasie Ala przyznaje się Arturowi, że rano zdradziła go z Edkiem, bo pociągała ją jego brutalność oraz siła. Chłopak jest załamany i zrozpaczony. Chce zabić Edka. Tymczasem to Edek zabija chłopaka ciosem w kark. Rodzina chce wypędzić mordercę, ale teraz to on przejmuje władzę w domu, ponieważ jest najsilniejszy. Dramat kończy scena tańca Edka z wujkiem Eugeniuszem. Wykonują tango „La Cumparsita”, Edek ma na sobie marynarkę, którą ściągnął z ciała Artura.