Ocena polskiej inteligencji zaprezentowana w Tangu

Autor: Marta Grandke

„Tango” autorstwa Sławomira Mrożka, które po raz pierwszy opublikowano w roku 1964, to wciąż jeden z najważniejszych polskich dramatów współczesnych. Opisuje on rodzinę Eleonory i Stomila, w której zapanował odwrócony konflikt pokoleń. W związku z tym przedstawiciel najmłodszego pokolenia, Artur, żąda przywrócenia dawnych zasad i obyczajów, ponieważ jego rodzice zbuntowali się przeciwko nim tak bardzo, że żadne już nie zostały. Ukazany został także konflikt między grupami społecznymi. Rodzina Stomila to przedstawiciele artystów, elit i inteligencji, a do swojego domu wpuścili człowieka z nizin społecznych, czyli brutalnego i prostackiego Edka. Zachowanie rodziny wobec jego osoby jest symptomem większego problemu obecnego w społeczeństwie. Mrożek diagnozuje go i dokonuje w swoim dramacie oceny oraz krytyki polskiej inteligencji.

Eleonora, Stomil, Eugenia – wszystkie te postaci przynależą do klasy inteligenckiej. Zajmują się między innymi artystycznymi zawodami, Stomil prowadzi przykładowo eksperymenty teatralne. W młodości Eleonora i Stomil byli zaangażowani społecznie, chcieli obalić stary porządek świata, buntowali się przeciwko tradycji. To wszystko to aktywności kojarzone zdecydowanie ze świadomą tego, jak działa świat, inteligencją. Często łączona jest ona także z bardziej postępowymi, wolnościowymi wartościami i przykładem tego są właśnie rodzice Artura. Często analizują oni zjawiska i nie dają się uwięzić przez przestarzałe obyczaje. W przypadku Eleonory i Stomila osiągnęło to już wręcz absurdalne rozmiary.

Inteligencka rodzina pokazywana jest przez Mrożka na tle Edka. To mężczyzna bezwzględny, agresywny i wulgarny, który nie kieruje się w życiu żadnymi zasadami. Nie robi tego jednak na tle ideologicznym, jak inteligenci. Raczej kieruje się własną wygodą. Edek po dopuszczeniu do grupy inteligencji wdaje się w romans z Eleonorą, którą pociąga jego siła i brutalność. Obie strony nie mają wspólnego języka i nie rozumieją siebie nawzajem. Jednak Eleonora w tym układzie symbolizuje słabość inteligencji, która dała się uwieść bezwzględnej sile. Może to być przykład tego, jak wiele inteligentnych osób dało się oczarować przez systemy totalitarne w Europie w XX wieku.

Mrożek widzi wszystkie słabości polskiej inteligencji. Widzi, że doświadcza ona upadku wartości moralnych i odrzuca stare zasady, na których wyrosło społeczeństwo. Widzi jej fascynację źle pojmowaną wolnością i przestrzega przed tym. Jego dramat kończy się tym, że Edek morduje Artura i przejmuje władzę w domu. Inni jego mieszkańcy nie protestują – po prostu wychodzą, nikt nie broni chłopaka i go nie opłakuje. Wszyscy godzą się z taką sytuacją. To pokazuje słabość grupy inteligencji, która nie jest w stanie działać i zapobiegać temu, by ludzie agresywni i silni przejmowali władzę i decydowali o życiu innych. Jest w nich pewna zgoda i bezsilność, brakuje za to refleksji nad własnym przyzwoleniem na to, by wokół nich panoszyło się zło. Tango Edka i Eugeniusza jest tutaj dziedzictwem chocholego tańca z „Wesela” Stanisława Wyspiańskiego.

Dodaj komentarz