Uzasadnij, że nowela Z legend dawnego Egiptu skrywa odniesienia do wybranych filozofii pozytywizmu

Autor: Marta Grandke

Jedną z wielu znanych noweli autorstwa Bolesława Prusa jest ta zatytułowana „Z legend dawnego Egiptu”. Autor opisał w niej dzieje pewnej dynastii faraonów i pod tym kostiumem ukrył nawiązania do współczesnej mu polityki i postaci władców niemieckich – Wilhelma I i Fryderyka III. Dzięki temu opisał swoje refleksje dotyczące władzy i sposobów jej sprawowania oraz przemyślenia odnośnie ludzkiej śmiertelności. Warto pamiętać o tym, że Prus był twórcą epoki pozytywizmu, w związku z czym nawet w jego dziełach opisujących czasy dawne, odnaleźć można elementy istotne dla twórców tego czasu.

Czasy pozytywizmu to moment w historii, w trakcie którego wiele mówiono o takich hasłach jak praca organiczna czy praca u podstaw. W ten sposób chciano kształtować konkretne postawy społeczne i sprawić, by ludzie zbiorowo zaczęli pracować na rzecz kraju, narodu i ogólnego dobrobytu. Dostrzegano także problemu ludzi ubogich, warunki, w jakich żyli i niewystarczające wsparcie, jakie otrzymywali od innych. Pozytywiści postrzegali także społeczeństwo jako jeden żywy organizm i nieustannie dążyli do współpracy wszystkich grup społecznych na rzecz wspólnego szczęścia. W czasach pozytywizmu zdecydowanie więcej znaczyła grupa niż jednostka, w przeciwieństwie do wcześniejszego romantyzmu.

Prus zawarł w dziele „Z legend dawnego Egiptu” nawiązania do takich prądów myślowych jak utylitaryzm, który zakładał do doprowadzenia do jak największego szczęścia społeczności. W jego noweli sposobem na to była twarda władza Ramzesa, Horus zaś zagrażał poddanym. Z powodu utylitaryzmu obaj władcy zdecydowali się na dalsze podtrzymywanie niewolnictwa, które stanowiło drogę do szczęścia jednostki i zbiorowości. Odnaleźć w noweli można też popularny w czasach pozytywizmu organicyzm, który zakładał, że państwo i społeczeństwo powinno być traktowane jak jeden żywy organizm. Objawia się to na przykład w przekazaniu władzy i utrzymaniu jej ciągłości, by poszczególne organy mogły nieustannie pracować. Prus pokazał także, że kraj może działać sprawnie, jeśli każdy z narządów wypełnia swoją rolę. Jeśli Horus zaniedbuje swoje obowiązki na rzecz swoich potrzeb, to cierpią z tego powodu wszyscy. Dopiero jedność może stworzyć potężny, bogaty Egipt. W dziele wskazać też można determinizm. Polega on na tym, że ludzkie zachowanie jest zdeterminowane innymi wydarzeniami lub czasami, w których żyją. Zachowanie Horusa determinowane było przez wpływ jego nauczyciela i matki. Czyny Ramzesa były z kolei efektem czasów i cywilizacji, jaka go stworzyła. Śmierć Horusa pokazała też, że ludzkie plany i zamiary są niczym wobec sił potężniejszych od człowieka, takich jak na przykład niespodziewana, gwałtowna śmierć, jaka spotkała młodego jeszcze człowieka.

Prus w kostiumie starożytnego Egiptu ukrył więc wiele refleksji na temat czasów mu współczesnych i popularnych wówczas prądów myślowych. W ten sposób pokazał wiele postaw i wartości, które okazują się być uniwersalne, bez względu na czasy, w jakich człowiek żyje. Od czasów antycznych bowiem niewiele się zmieniło i ludzkość wciąż od nowa mierzy się z tymi samymi problemami, jakie gnębią ją od początku jej istnienia. Nawet zmieniające się epoki nie są w stanie tego ukryć.

Dodaj komentarz