Słynna polska epopeja narodowa, czyli „Pan Tadeusz” autorstwa Adama Mickiewicza, wydana została w trudnych czasach zaborów. W tym okresie Polski nie było na mapach Europy, jej tereny zostały bowiem podzielone pomiędzy trzech okupantów. Sam Mickiewicz wiele lat swojego życia spędził na emigracji z powodu politycznych reperkusji, jakich doświadczał w związku ze swoją aktywnością polityczną. W „Panu Tadeuszu” bardzo istotny jest więc wątek narodowowyzwoleńczy, związany właśnie z tym, że jego akcja osadzona jest w czasach zaborów.
Wątek narodowowyzwoleńczy miał wiele funkcji w „Panu Tadeuszu”. Przede wszystkim był on źródłem pocieszenia dla wszystkich ludzi cierpiących na emigracji, którzy nie byli w stanie przez sytuację polityczną w kraju wrócić do swojej ojczyzny. W swoim tekście Mickiewicz zawarł więc nadzieję na lepsze jutro, objawiającą się zapowiedzią wojny z Moskalami oraz wsparcia, jakie miał udzielić Polsce Napoleon ze swoją armią. Zapowiedzi te niosły ze sobą oczekiwanie na przełom, jaki miał mieć miejsce w sprawie polskiej. To miało wzbudzić nadzieję i otuchę w udręczone serca rodaków.
Wątek narodowowyzwoleńczy był także formą pamiątki dla ojczyzny, którą Mickiewicz chciał utrwalić w historii literatury w jak najpiękniejszej formie. W ten sposób pokazał, że Polacy mają o co walczyć i że żadne próby wymazania ich z historii świata nie będą skuteczne. Mickiewicz opisał więc dawne, szlacheckie obyczaje i kulturę, ukazał odchodzący już w zapomnienie świat, którego niegdyś był częścią. Stworzył więc świadectwo świetności Polski w dawnych czasach, na którym opierać się mogli ludzie pozbawieni swojej ojczyzny w brutalny sposób. Mickiewicz przywołał także takich bohaterów narodowych jak Rejtan czy Kościuszko.
Wszystkie te zabiegi miały także na celu wzmocnienie w pokonanym narodzie aktywnej postawy patriotycznej. Mickiewicz pokazywał bowiem, że nie wszystko jest stracone i szansa na odzyskanie wolności może pojawić się w każdej chwili, a pomoc często przychodzi z najmniej spodziewanej strony. Wzmacniał więc w swoich rodakach wiarę i nadzieję, by wypatrywali oni szansy na odzyskanie swojej ojczyzny i by nie poddawali się zbyt wcześnie w swojej walce, ponieważ była ona słuszna.