Pieśń o spustoszeniu Podola – interpretacja

Jan Kochanowski zapisał się w pamięci potomnych jako wielki poeta epoki renesansu oraz autor trenów, które stworzył po śmierci swojej ukochanej córki, Urszulki. Do kanonu literatury polskiej weszły też takie dzieła jak fraszki i pieśni, a sam Kochanowski mierzył się także z tłumaczeniem literatury oraz z tworzeniem dramatu. Władał doskonale łaciną, ale lwia część jego dzieł powstała w jego ojczystym języku polskim. “Pieśń o spustoszeniu Podola” odbiega klimatem od innych tego typu dzieł, jakie stworzył Kochanowski – jest bardziej gwałtowna i emocjonalna. Należy ona do “Pieśni wtórych” wydanych w roku 1586 w Drukarni Łazarzowej, już po śmierci Kochanowskiego. Pieśń ta umieszczona została na miejscu piątym w zbiorze.

Pieśń o spustoszeniu Podola – analiza utworu i środki stylistyczne

Pieśń jest przykładem liryki apelu. Podmiot liryczny zwraca się do określonego odbiorcy – Polaka. Jest to także utwór, w którym zastosowano lirykę bezpośrednią, podmiot wypowiada się w imieniu zbiorowości, której jest częścią – mówi: “zdołamy”, “dodamy”, “wsiadamy” czy “dajmy”, a w ostatniej strofie wypowiada się w swoim imieniu (“cieszy mię”). 

Budowa utworu jest regularna. Pieśń składa się z dwunastu części, a każda z nich zawiera cztery wersy. Napisano ją jedenastozgłoskowcem. Poeta zastosował także rymy parzyste aabb. Poeta zastosował przerzutnię, które sprawiają, że rytm wiersza staje się bardziej niespokojny, gwałtowny, oddający treść utworu (“Wiecz­na sro­mo­ta i nie­na­gro­dzo­na/ Szko­da, Po­la­ku!”).

W pieśni pojawiają się także liczne środki stylistyczne, które ją wzbogacają i współgrają z emocjonalną treścią utworu. Przede wszystkim emocje te są oddane poprzez liczne wykrzyknienia, na przykład “Zie­mia spu­sto­szo­na Po­dol­ska leży, a po­ha­niec spro­sny, Nad Nie­strem sie­dząc, dzie­li łup ża­ło­sny!”, “żal się moc­ny Boże!” czy “A nas nie­rząd­ne, ach, nie­rząd­ne, je­dzą!”. Opis sytuacji wzbogacony jest przez epitety, Kochanowski sięga po takie określenia jak “ziemia spustoszona”, “pohaniec sprosny”, “piękne łanie”, “cny Lachu” czy “żelazny Mars”. Ponieważ pieśń powstała w XVI wieku w jej języku znaleźć można liczne archaizmy, na przykład “sromota”, “pohaniec” czy “jakobyć”.

Pieśń o spustoszeniu Podola – interpretacja utworu

Pieśń napisana została w okresie bezkrólewia, po ucieczce Henryka Walezego z kraju i po najeździe tatarskim na Podole w roku 1575. Tatarzy zlekceważyli pokój zawarty między nimi a Polska i przeprowadzili najazd na ziemie podolskie. Kontekst historyczny jest więc ważny dla zrozumienia przekazu utworu, osadzonego w tak konkretnych realiach codzienności Kochanowskiego. Utwór przybiera formę apelu do rodaków podmiotu lirycznego, do Polaków. 

Wiersz jest więc reakcją Kochanowskiego na atak Turcji na Polskę. W związku z nim poeta miał liczne przemyślenia, które ubrał w formę pieśni. Swoje refleksje kieruje do ludzi równych mu stanem, czyli do szlachty. Kochanowski zarzuca swym rodakom wiele rzeczy – na przykład, że są mądrzy po szkodzie, że nie potrafią reagować na zagrożenie i dopiero z nieszczęśliwych wydarzeń są w stanie wyciągnąć wnioski, a wtedy niekoniecznie mogą się one okazać przydatne. 

Kochanowski próbuje zachęcić swych rodaków do działania, do stania się patriotami i do przełożenia interesów ojczyzny ponad własne wygody i przyjemności. Dopiero wtedy – według poety – będą oni w stanie właściwie zadbać o swój kraj i stać się przykładem dla reszty społeczeństwa. Poeta zachęca do wyciągnięcia nauki z odniesionej porażki, by lepiej przygotować się na nadchodzące wydarzenia. Podkreśla też fakt, że barbarzyński w jego przekonaniu naród, jakim byli Tatarzy, nie powinien mieć szans w starciu ze szlachtą polską, a jednak okazało się, że zostali przez nich pokonani. Rzeczywistość zweryfikowała możliwości polskiego społeczeństwa i szlachty przekonanej o własnej wielkości.

Dodaj komentarz

Autor opracowania: Kacper Kozioł

x