Bunt przeciwko porządkowi społecznemu. Omów zagadnienie na podstawie Tanga Sławomira Mrożka. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Autor: Marta Grandke

Społeczeństwo funkcjonuje w spokoju i rozwija się głównie dzięki zachowaniu porządku, a zawdzięcza to ustalonym normom społecznym. Większość osób każdego dnia stosuje się do nich, dzięki czemu wszyscy wiedzą, czego mogą się po innych spodziewać. Porządek społeczny ma różne źródła, może się na przykład wywodzić z założeń konkretnej religii i jest on także zazwyczaj regulowany prawem. Zdarzają się jednak wypadki podjęcia buntu przeciwko społecznym regułom. Dzieje się to w momencie, w którym jednostka lub cała zbiorowość decyduje, że dane wartości nie są według nich słuszne i wymagają zmiany. Przykłady buntu wymierzonego w porządek społeczny można znaleźć w takich dziełach jak „Tango” Sławomira Mrożka, „Nie-boska komedia” Zygmunta Krasińskiego czy też „Trans-Atlantyk” Witolda Gombrowicza.

„Tango” Sławomira Mrożka to przykład specyficznego odwróconego buntu, który wynika z konfliktu międzypokoleniowego. Artur, główny bohater, jest synem wyzwolonej pary, Eleonory i Stomila. Za młodu ludzie ci buntowali się przeciwko dawnym wartościom, tradycjom i obyczajom, a w efekcie doprowadzili do ich całkowitego upadku i wykreowali nowy świat. Jest on pozbawiony jakichkolwiek zasad i panuje w nim wolność absolutna.

Nie podoba się to ich synowi. Artur to człowiek, który rozpaczliwie pragnie porządku i przywrócenia z góry ustalonego w świecie ładu. Jest zły na rodziców, że nie zostawili mu oni niczego, przeciwko czemu mógłby się w młodości buntować. W związku z tym Artur zwraca się wobec dawnych obyczajów i żąda ich przywrócenia. Buntuje się w ten sposób na opak. Próbuje namówić swoją rodzinę, by wraz z nim znów zaczęła zachowywać się stosownie i odpowiednio. Artur jest jednak w sytuacji bez wyjścia. Swoboda społeczna sprawia, że kochanek jego matki z niższych sfer, Edek, zabija Artura i przejmuje w domu władzę. W ten sposób Mrożek pokazał do czego według niego prowadzi nieograniczona wolność i zbytnia swoboda.

„Nie-boska komedia” pokazuje przewrót społeczny i rewolucję. Bunt pod wodzą Pankracego ma zaprowadzić w świecie przedstawionym równość i sprawiedliwość dla każdego, także dla przedstawicieli niższych warstw społecznych, na przykład chłopów czy służących. Nie podoba im się bowiem świat, w którym tylko arystokracja cieszy się wygodnym życiem i przywilejami. Autor pokazuje jednak rewolucje jako narzędzie krwawego terroru, a jej uczestników jako bezmyślną masę, która chce tylko zaspokoić swoje prymitywne popędy.

Arystokraci zostali za to ukazani jako osoby światłe, stojące na straży odwiecznego, boskiego porządku świata, jaki rewolucja próbuje bezmyślnie obalić. Krasiński w ten sposób pokazuje czytelnikowi, co sądzi o ludziach, którzy mają niższą pozycję społeczną niż on i którzy nie cieszą się szlacheckimi przywilejami. Jest to dzieło klasistowskie, pokazujące z pogarda ludzi biednych, którzy pragną zmian.

„Trans-Atlantyk” Gombrowicza to pokazanie buntu jednostki wobec porządku społecznego, który został jej narzucony. Główny bohater przebywa w Argentynie na wycieczce statkiem, kiedy do jej uczestników dochodzi wieść o wybuchu II wojny światowej. Wszyscy chcą wrócić do ojczyzny, by za nią walczyć i ją ratować, próbują się znaleźć jak najbliżej jej granic. Wszyscy, tylko nie Gombrowicz. Buntuje się przeciwko wartościom i porządkowi, który nakazuje mu ratować swoją ojczyznę. Bardziej ceni własne życie i bezpieczeństwo, nie ma zamiaru się narażać w myśl wartości, których sam nie wyznaje. Ten jednostkowy bunt ma ogromną siłę rażenia. Pojawia się on bowiem na tle wspólnej decyzji rodaków o tym, że konieczny jest powrót do Polski. Bohater musi zatem wykazać się olbrzymią siłą woli, by pozostać przy swojej decyzji.

Dodaj komentarz