Przedwiośnie jako powieść społeczna

Autor: Marta Grandke

Słynne dzieło Stefana Żeromskiego, którym jest „Przedwiośnie”, klasyfikowane jest bardzo często jako powieść polityczna. Nie jest to jednak jedyny gatunek, w ramy którego wpisuje się ten utwór. Żeromski opisuje w nim wiele kwestii związanych z wydarzeniami społecznymi i politycznymi początku XX wieku w Rosji i w Europie, pokazuje także trudny proces dorastania młodych ludzi w tamtych czasach. Tekst można więc nazwać także powieścią społeczną, wypełnia bowiem założenia, jakie niesie ze sobą ta forma twórczości.

Powieść społeczna najczęściej definiowana jest jako dzieło dotyczące problemów społecznych. Ukazywane są one najczęściej za pomocą realistycznej fikcji, dzięki której czytelnik może rozpoznać świat przedstawiony i utożsamiać go z konkretnym miejscem oraz czasem. Czytelnik „Przedwiośnia” poznaje realia życia społecznego w Polsce po I wojnie światowej razem z dorastającym Cezarym Baryką i wspólnie uczą się tego, jak opisywana rzeczywistość funkcjonuje. 

Żeromski był autorem, który w swoich dziełach zajmował się problemami najuboższych klas społecznych i podobnie uczynił w „Przedwiośniu”. Opisany przez niego został dramat klasy robotniczej, ubogiej, pracującej ponad siły, zależnej od innych, ginącej na wojnach i rewolucji. Pochylił się on także nad losem ubogich chłopów, wciąż wyzyskiwanych w dworkach szlacheckich, mimo przemiany otaczającego ich świata. Żeromski dostrzegał konieczność zmian w społeczeństwie, widział powszechny wyzysk i nierówności ekonomiczne, Z drugiej zaś strony podchodził sceptycznie do komunistycznych ideałów i do gwałtownych przewrotów, takich jak ten, który miał miejsce w Baku. 

Autor zwracał także uwagę na kontrasty panujące w społeczeństwie. Szlachecka rodzina Wielosławskich była bardzo uprzejma, miła i gościnna, jednak nie przeszkadzało to im w wykorzystywaniu ciężkiej pracy chłopów, by samemu wieść lekkie, beztroskie życie. Postaci opisane przez Żeromskiego są więc niejednoznaczne i pogłębione, a czytelnik sam musi wydać o nich osąd, bez podpowiedzi ze strony twórcy.

W „Przedwiośniu” Żeromski diagnozuje najważniejsze problemy trapiące społeczeństwo w jego czasach. Szuka też odpowiedzi na to, w jaki sposób można je rozwiązać i dalej pokojowo żyć razem w kraju. Ukazał także różne koncepcje naprawy Polski, wywodzące się z odmiennych środowisk. Dzięki temu stworzył także pogłębioną panoramę społeczeństwa i jego przedstawicieli, pochodzących z różnych klas.

Dodaj komentarz