„Tajemniczy ogród” autorstwa pisarki Frances Hodgson Burnett to wciąż jedna z najpopularniejszych powieści dla dzieci i młodzieży. Przybliża ona losy trójki młodych bohaterów, których wiąże tajemnica związana z tytułowym ogrodem. Dzieło to ukazuje przemianę wewnętrzną, jaką mogą przejść ludzi. W związku z tym pojawia się w nim wiele istotnych motywów literackich.
Motyw przemiany
Najważniejszym motywem, który pojawia się w powieści, jest ten związany z przemianą. Doświadcza jej kilka postaci. Przede wszystkim jest nią główna bohaterka, dziewięcioletnia Mary Lennox, która po śmierci rodziców w Indiach przeprowadza się do Anglii. Klimat, zupełnie nowi ludzie i zwyczaje, odnalezienie tajemniczego ogrodu czy spotkanie kuzyna Colina sprawiają, że Mary staje się innym, lepszym dzieckiem – zdrowszym i szczęśliwszym. Dzięki jej obecności zmienia się także Colin, wcześniej histeryczny i chorowity, który dzięki Mary odkrył radość życia i opuścił wreszcie swoje łóżko. Z kolei przemiana Colina spowodowała odmianę jego ojca, pogrążonego w smutku po stracie żony. Archibald Craven, widząc, co dzieje się z synem, którego do tej pory unikał, także ostatecznie zmienia swoje nastawienie do życia.
Motyw przyrody
W życiu wszystkich bohaterów bardzo istotny jest motyw przyrody. Jest ona obecna w ogrodzie i na wrzosowiskach. Ogród jest dla Archibalda Cravena miejscem, w którym doświadczył największego cierpienia w swoim życiu, ale jego syn i podopieczna odnajdują w nim miejsce pełne szczęścia i sensu. Przyjaciel dzieci, Dick Sowerby, żyje z rodziną na wrzosowiskach – uprawiają ogród, zaprzyjaźniają ze zwierzętami i doceniają każdą chwilę. Przyroda odmienia ludzi i sprawia, że stają się lepsi, pozwala im ciężko pracować i czerpać z tego satysfakcję. Jest także doskonałym i pięknym tłem dla wszystkich opisanych w powieści wydarzeń. Sama także doświadcza ogromnej zmiany, go do ogrodu przychodzi wiosna.
Motyw przyjaźni
W trakcie akcji powieści pojawia się także motyw przyjaźni, jaka zawiązuje się między bohaterami. Wcześniej ani Mary ani Dick Sowerby nie mieli bliskiej osoby, którą mogliby tak określić. Po przybyciu do Anglii Mary jest osobą bardzo niesympatyczną, jednak zmiana otoczenia dobrze na nią wpływa. Z czasem poznaje Dicka, który staje się jej pierwszym przyjacielem i dzieli z nią sekret ogrodu. Po pewnym czasie dołącza do nich Colin, który także zyskuje w ten sposób pierwszych przyjaciół w życiu. Powieść pokazuje więc, jak ogromna jest siła przyjaźni i jak ważna jest ona w życiu każdego człowieka.
Motyw tajemnicy
Ważny jest także motyw tajemnicy, zawarty już w tytule powieści. Wiele wydarzeń ma bowiem miejsce w ogrodzie ukrytym przed innymi, a gdy Mary się do niego dostaje, to staje się on także jej tajemnicą. Utrzymywanie pewnych rzeczy w sekrecie staje się więc tutaj miarą zaufania, co pokazuje Dick, z którym Mary podzieliła się informacją o ukrytym miejscu. Siła sekretów jest więc ogromna, a dzielenie się nimi buduje między bohaterami poczucie wspólnoty, wyjątkowości i przyjaźni.
Motyw cierpienia
W powieści pojawia się także motyw cierpienia, zarówno emocjonalnego, jak i fizycznego. Bohaterowie są samotnymi ludźmi, zmagającymi się z wieloma problemami. Mary straciła rodziców i nie ma nikogo bliskiego na świecie, Colin nie ma więzi z własnym ojcem i obsesyjnie zastanawia się nad tym, jak umrze. Archibald Craven jest od lat pogrążony w żałobie po zmarłej żonie. Lekarstwem na to cierpienie jest zbliżenie się do innych, przyjaźń i miłość.
Motyw śmierci
W powieści poruszony zostaje trudny motyw śmierci. Mary i Colin tracą rodziców lub jedno z nich, a Archibald Craven nie umie wrócić do siebie po śmierci żony. Colin mimo młodego wieku obsesyjnie myśli o tym, że umrze. Po pewnym czasie śmierć jednak ustępuje życiu.
Motyw dzieciństwa
Ponieważ główni bohaterowie są dziećmi, w dziele obecny jest motyw dzieciństwa. Autorka pokazuje, jak ważna jest dla najmłodszych przyjaźń, poczucie, że są dla kogoś ważni, zabawa i przebywanie w korzystnym otoczeniu czy klimacie. Jest tam też zawarty przekaz, że dziecko nie musi być bogate, by było szczęśliwe.