Tango jako dramat społeczny

Autor: Marta Grandke

Jednym z najważniejszych dramatów literatury polskiej wciąż pozostaje opublikowane w 1964 roku „Tango” autorstwa Sławomira Mrożka. Dzieło to opowiada o losach rodziny, w której pojawia się odwrócony konflikt pokoleń. Jeden z jej najmłodszych członków, Artur, żyje w świecie pozbawionym zasad, które zniszczyli jego wyzwoleni rodzice i nie ma się już przeciwko czemu buntować. Jednak Mrożek nie opisał jedynie sporów rodzinnych. W jego utworze pojawiają się przedstawiciele różnych grup społecznych. Mówi się, że „Tango” jest więc dramatem społecznym i spełnia założenia tego gatunku.

Dramat społeczny to taki rodzaj sztuki, w którym poruszane są problemy społeczeństwa, toczące je konflikty lub pojawiające się napięcia. W tym przypadku Mrożek na przykładzie rodziny Artura oraz gościa domowników, czyli Edka, pokazał, jak dwie grupy społeczne walczą między sobą o dominację. Stomil, Eleonora, Eugenia, Artur i Eugeniusz reprezentują inteligencję i artystów, czyli klasę wyższą. Edek z kolei pochodzi z nizin społecznych i przedstawia sobą wszystkie najgorsze cechy stereotypowo przypisywane tej klasie. 

Mrożek obrazuje społeczeństwo po rewolucji, która zmieniła je na stałe. Buntujący się inteligenci, tacy jak Eleonora czy Stomil, doprowadzili do upadku wszelkich zasad, konwenansów i tradycji, chcąc w ten sposób osiągnąć szczęście i wolność. Pokolenie ich dzieci, reprezentowane przez Artura, zostało w ten sposób pozbawione możliwości buntu. Nie zostało już bowiem nic do obalenia. Takie rozprężenie społeczne wykorzystuje też niższa klasa społeczna, na przykład Edek, próbując zrównać się z klasą wyższą, zatrzeć granice między nimi i w ten sposób ostatecznie przejąć dominację i odwrócić hierarchię społeczną.

Relacje międzyludzkie są zupełnie inne po rewolucji społecznej. Możliwy jest na przykład romans Edka z Eleonorą, który wcześniej byłby praktycznie zakazany ze względu na tradycję, różnice klasowe i konwenanse. Rewolucja zniosła więc dystans między poszczególnymi grupami, co wykorzystuje zwłaszcza klasa niższa, do tej pory pozbawiona dostępu do zasobów i do możliwości awansu społecznego. Ten nadmiar wolności i brak zasad w świecie Mrożka skutkuje zniewoleniem i upadkiem klasy inteligenckiej. Nie daje bohaterom możliwości rozwoju, ale sprawia, że zostają oni w jednym miejscu, zadowoleni ze swoich czynów, a w tym czasie klasa niższa wyprzedza ich i dominuje, wykorzystując ich liczne słabości.

Dzięki użyciu konwencji dramatu społecznego Sławomir Mrożek wyszczególnił i opisał problemy, które jego zdaniem trapiły współczesne mu społeczeństwo, a których źródła upatrywał w rewolucji i upadku dawnych obyczajów. Pokazywał, że ludzie pozbawieni jasnych reguł i obowiązków gnuśnieją i nie potrafią samodzielnie utrzymać żadnej dyscypliny. Widział w tym słabość, którą bezwzględnie mieli wykorzystać brutalni ludzie z nizin, tacy jak Edek, który zabił Artura i przejął władzę w rodzinie. Dramat w sposób groteskowy pokazuje więc stan polskiej inteligencji i jej stopniowy upadek. To także ostrzeżenie dla ludzi, którzy nie rozumieją, że pewne ograniczenia są w życiu konieczne.

Dodaj komentarz