Człowiek nieustannie snuje marzenia o miejscu pełnym szczęścia, spokoju i dostatku, w którym wszyscy czuliby się dobrze i nie sięgały tam żadne zagrożenie. Zrodziło to w literaturze motyw arkadii – ziemskiego raju, krainy szczęśliwości, która została przez ludzkość utracona.
Zabory były wyjątkowo ciężkim momentem w historii narodu polskiego, oznaczały bowiem zniknięcie z map kraju na ponad wiek. Społeczeństwo poddawane było represjom, zmuszano je do porzucenia swojej historii i języka, narażano je na wpływ rusyfikacji czy germanizacji. Sprzeciw przeciwko nowej władzy często oznaczał dotkliwe represje, takie jak na przykład wywózka na Sybir, uwięzienie czy tortury.
W okresie zaborów w Polsce niejednokrotnie podejmowano próby odzyskania niepodległości. Przyjmowały one różne formy, ale jedną z tych, które najbardziej zapisały się w historii, są oczywiście zbrojne zrywy, kiedy to naród chwytał za broń i kierował ją w stronę zaborców. W ten sposób zorganizowane zostało między innymi powstanie styczniowe.
Konflikt pokoleń, najczęściej między rodzicami i dziećmi, to rzecz bardzo powszechna i znana. Młodzi ludzie siłą rzeczy zaczynają się buntować, starsi próbują dzielić się swoim doświadczeniem, świat wokół biegnie do przodu, pewnie wartości się zmieniają i jest to gotowy przepis na nieporozumienie między przedstawicielami kolejnych pokoleń.
Przez ponad sto lat tym, co interesowało głównie naród polski, była kwestia niepodległościowa. Polska znajdowała się bowiem pod zaborami przez mniej więcej wiek i w związku z tym próbowano odmienić jej los na różne sposoby. Szczególnie mocno zapisały się w historii zrywy zbrojne, takie jak powstania styczniowe czy listopadowe.
Od zawsze społeczeństwo dzieliło się na poszczególne grupy i klasy. Najczęściej były one determinowane i kształtowane przez takie czynniki jak pochodzenie, zgromadzony majątek czy też wykształcenie, jakim charakteryzowali się przedstawiciele danych grup społecznych. Ostatecznie przyczyniało się to właśnie do rozwarstwiana społeczności, ale także do powstawania między nimi konfliktów i nieporozumień.
W Polsce szczególnie ważne miejsce w historii zajmują liczne zrywy narodowe, zwłaszcza z okresu zaborów, kiedy to kraj utracił niepodległość. Co jakiś czas podejmowano kolejne próby jej odzyskania, takie jak na przykład powstanie listopadowe czy styczniowe, które mimo ambitnych założeń, kończyły się kolejną klęską i represjami politycznymi, jakich doświadczyło zniewolone społeczeństwo.
Nie od dziś wiadomo, że między rodzicami a dziećmi zdarzają się nieporozumienia. Konflikty te są często pokoleniowe, wywołane dorastaniem w zupełnie innym świecie. Oprócz tego dojrzali rodzice mają doświadczenie, którego często brakuje im dzieciom – muszą je one dopiero zdobyć. Jednak ich młodość każe im się wobec tego buntować i szukać własnej drogi.
Jednym z najważniejszych motywów literackich, który pojawia się od początku istnienia literatury, jest motyw przyrody. Natura jest ważnym aspektem ludzkiego życia – dostarcza człowiekowi pożywienia, uspokaja go i wycisza, kontakt z naturą dostarcza też wrażeń estetycznych. Przyroda w dziełach literackich często nie jest tylko dekoracją, na tle której rozgrywa się fabuła.
Pamięć to jeden z najcenniejszych skarbów ludzkości. To w niej mieszczą się wszelkie wspomnienia, służyła ona ludziom do przechowywania wiedzy o ich przodkach, a przed powstaniem pisma także do przekazywania kolejnym pokoleniom dorobku kulturowego i tradycji danej społeczności. Dzięki pamięci człowiek nie jest tylko sumą swoich własnych doświadczeń, ale także tego, co spotkało i uformowało jego poprzedników.
Patriotyzm, powszechnie określany jako miłość do swojego rodzinnego kraju, to coś, co nabiera wyjątkowego znaczenia w trudnych czasach konfliktów, gdy ojczyzna danego narodu jest zagrożona. Jest on uznawany za cechę dobrego obywatela, ale równocześnie może być on różnie definiowany. Dla niektórych oznacza on gotowość do oddania swojego życia za ojczyznę, inni określają w ten sposób codzienną pracę wykonywaną na jej rzecz.
Powieść „Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej opowiada o losach polskiego społeczeństwa po powstaniu styczniowym. Ukazano je na przykładzie mieszkańców Korczyna i jego okolic. Eliza Orzeszkowa wiele fragmentów utworu poświęca przeszłości miejscowej społeczności. Robi to między innymi przy pomocy słynnej legendy o Janie i Cecylii – protoplastach miejscowego rodu Bohatyrowiczów.