Każdy człowiek przeżywa w swoim życiu dobre i złe momenty, ale niektóre z nich można określić jako prawdziwie przełomowe, czyli takie, które często całkowicie zmieniają życie danej osoby. W takich chwilach ludzie podejmują rozmaite, często zaskakujące decyzje, a ich wybory bywają nawet niezrozumiałe dla innych. Kierują bowiem nimi silne emocje czy motywacje, a to ostatecznie przekłada się na ich wybory. Trudno więc określić z wyprzedzeniem, jak zachowa się dana osoba w przełomowym momencie swojego życia. temat ten często podejmują twórcy dzieł literackich i stawiają swoich bohaterów w obliczu takich właśnie trudnych wyzwań. Przykłady tego można odnaleźć w takich tekstach jak „Lalka” Bolesława Prusa, „Zdążyć przed Panem Bogiem” Hanny Krall czy „Przedwiośnie” i „Ludzie bezdomni” Stefana Żeromskiego.
„Lalka” to pozytywistyczna powieść, która opisuje między innymi losy Stanisława Wokulskiego, człowieka zawieszonego między romantycznym uczuciem do Izabeli Łęckiej, a praktycznym podejściem do świata i ludzi. Wokulski kocha Łęcką miłością głęboką i beznadziejną, ponieważ nie jest dla niej odpowiednim kandydatem do jej ręki. Izabela wywodzi się bowiem z arystokracji, Wokulski zaś z ubogiej szlachty i zbił majątek na handlu zagranicznym.
Główny bohater powieści tak długo zabiegał jednak o swoją ukochaną, że ostatecznie przyjęła ona jego zaręczyny. Po pewnym czasie Wokulski jednak przypadkiem odkrył, że Łęcka dalej jest zaangażowana z romantyczną relację ze swoim absztyfikantem, kuzynem Starskim. Był to dla Wokulskiego przełomowy moment życia, odkrył bowiem, że nigdy nie zdobędzie wzajemności Izabeli i że oszukuje go ona. Ujrzał ją wtedy taką, jaką była naprawdę.
W obliczu tych wydarzeń Wokulski postanowił targnąć się na swoje życie. Była to decyzja prawdziwie ostateczna, ale Wokulski nie widział dla siebie już żadnej przyszłości. Przełomowy moment w jego życiu odebrał mu zatem chęć do dalszego działania czy też życia i pozbawił go sił. Samobójstwo wydawało mu się wówczas jedynym rozwiązaniem jego problemów. Bohater nie poradził sobie zatem z trudnościami, jakie niespodziewanie postawiło przed nim życie. Sądził, że wreszcie osiągnął swój cel, a tymczasem nawet się do niego nie zbliżył. Był to dla niego koszmarny moment, zdobycie Izabeli było bowiem dla Wokulskiego jedną z głównych motywacji do działania. Nie można się zatem dziwić, że to właśnie ten moment stał się dla niego prawdziwie przełomowy czy wręcz nawet graniczny.
„Zdążyć przed Panem Bogiem” Hanny Krall to historie o momentach przełomowych, które są oparte o prawdziwe wydarzenia. Autorka rozmawia bowiem z Markiem Edelmanem, ostatnim żyjącym przywódcą powstania w getcie warszawskim. Dla zgromadzonych tam Żydów akcja likwidacji getta była momentem przełomowym, ponieważ tym samym zostali oni skazani na śmierć. Postanowili zatem podjąć ostatnie, rozpaczliwe działanie. Było ono motywowane chęcią wyboru własnego sposobu umierania, odzyskania choć części decyzyjności i człowieczeństwa, które chciał im odebrać okupant.
Żydzi postanowili zginąć z bronią w ręku, jak wolni ludzie. Wiedzieli, że nie mają szans na zwycięstwo w powstaniu, ale pragnęli odejść z tego świata na własnych zasadach, a nie dać się wywieźć wagonami do obozów zagłady. W tym momencie granicznym zdecydowali oni o tym, jak ma wyglądać ich śmierć. Nie pozwalano im bowiem wybierać w innych kwestiach, odebrano im wolność i godność. To właśnie ją też odzyskiwali, strzelając do esesmanów. Ich momenty przełomowe w życiu zostały zatem określone przez wybuch wojny i zbrodniczą ideologię nazistów, która nie widziała w nich ludzi. To obudziło w nich motywację do walki i próby odmiany swojego losu, nawet jeśli miałaby ona dotyczyć jedynie własnej śmierci. To przykład tego, że motywacje ludzkie bywają różne, a godność i człowieczeństwo postrzegane są na różne sposoby w zależności od danych okoliczności.
„Przedwiośnie” Stefana Żeromskiego pokazuje momenty przełomowe związane z formowaniem się światopoglądu. Cezary Baryka, główny bohater, dopiero próbuje odkryć, w co właściwie wierzy. Jest w międzyczasie świadkiem takich wydarzeń jak rewolucja w Baku, odzyskanie niepodległości przez Polskę czy wojna z bolszewikami. Wszystkie te momenty wpływają na niego i motywują go do szukania równowagi między własnym patriotyzmem, a poglądami socjalistycznymi, w które wierzy. Baryka ostatecznie odnajduje siebie i wyraża to poprzez dołączenie do strajku robotników w Warszawie.
„Ludzie bezdomni” to przykład momentu granicznego dotyczącego osobistego szczęścia i powołania. Tomasz Judym zakochuje się w Joasi Podborskiej i pragnie ożenić się z nią, jednak z drugiej strony czuje, że musi działać na rzecz społeczeństwa i edukowania go w kwestii higieny czy dostępności do medycyny. Nie może połączyć ze sobą tych dwóch rzeczy, musi zatem wybrać. Jest to dla niego moment przełomowy, który określi jego dalsze losy, więc Judym ma problemy z wyborem. Ma dwie silne motywacje, których nie jest w stanie pogodzić, musi zatem jedną z nich zostawić za sobą, by spełniać się w drugiej.