Stanisław Baliński był polskim poetą oraz dyplomatą. Należał do słynnej grupy literackiej Skamandrytów, z którą kojarzymy takie nazwiska jak Julian Tuwim, Jan Lechoń, czy Jarosław Iwaszkiewicz. Poruszał tematykę patriotyzmu, bohaterstwa, męczeństwa, czy trudów emigracji. W jego utworach niejednokrotnie zauważyć można silną inspirację epoką romantyzmu. Wiersz „Polskie lasy” posiada wiele elementów charakterystycznych dla poezji Balińskiego.
Polskie lasy – budowa wiersza i środki stylistyczne
Wiersz „Polskie lasy” ma nieregularną budowę. Składa się z czterech strof o różnej długości, a także pojedynczych wersów po ostatniej i pierwszej strofie. Pojawiają się w nim rymy krzyżowe, jednak nie umiejscowiono ich regularnie.
Podmiot liryczny w utworze jest zbiorowy. Za pomocą apostrofy zwraca się do polskich lasów, w imieniu partyzantów, którzy walczyli i oddawali życie na ich terenach. Mamy zatem do czynienia z przykładem liryki inwokacyjnej.
W utworze zastosowano także wiele innych środków stylistycznych, między innymi epitety, np.: „lasy zielone”, „rodzinną stronę”, „partyzancki los”, porównania, np.: „Drgałyby wasze drzewa, jak napięte struny”, powtórzenia, np.: „Lasy zielone, polskie”, czy wyliczenie: „Bory Tucholskie, Puszczo Jodłowa, Kampinosie, Zamojszczyzno […]”. Przyroda przedstawiona w wierszu staje się niemal żywym bohaterem, wykorzystano w tym celu personifikacje, np.: „opatrzcie watą miękkich mchów, otoczcie tchnieniem zielnej woni”, „Gdybyście mówić chciały, lasy zielone, polskie”.
Polskie lasy – interpretacja utworu
„Lasy zielone. Polskie lasy”
Podmiot liryczny zwraca się w utworze bezpośrednio do polskich lasów, które były świadkami wielu historycznych wydarzeń i mrocznych dni. Widziały między innymi partyzanckie walki Polaków w czasie niemieckiej okupacji.
W pewnym sensie pełnią tu rolę opiekuna i powiernika poległych ludzi. Gdyby tylko potrafiły mówić, opowiedziałyby o agresji, atakach, bohaterskiej walce. Przekazywałyby dalej słowa partyzantów, którzy ginęli za swój kraj “Dla Ciebie, Ojczyzno…”. Wspomina nazwy największych i najbardziej znanych polskich lasów, np. Puszczy Kampinoskiej.
Osoba mówiąca wierzy, że w drzewach zamknięto wspomnienie dawnych lat – ich liście nadal drżą od wydawanych komend. One jak matka otuliły ciała poległych. Ich krew wsiąkała ziemię, na której wyrosły wrzosy, a one już zawsze będą miały inny kolor. Natura pełni w utworze rolę bohatera, świadka wydarzeń i wydaje się być wręcz żywą istotą. Zauważamy tu nie tylko element fantastyczny, ale też pewną tajemnice i mistykę zamkniętą wśród gałęzi drzew. Jest to niewątpliwie nawiązaniem do literatury epoki romantyzmu, gdzie takie zabiegi były niezwykle popularne, szczególnie w balladach.
Chęć pozostania w pamięci
Umierający w polskich lasach partyzanci nie mieli komu przekazać swej ostatniej woli. Nikt ich nie opatrzył, nie trzymał za rękę podczas ostatniej wędrówki. Jedynymi świadkami okrucieństwa, którego doświadczyli były drzewa. To w nich zamknięta jest historia i wydarzenia o których nie usłyszymy. Są jak zaklęte istoty które widziały i słyszały zbyt wiele.
Polegli mają jedyną prośbę, aby lasy nuciły przechadzającym się po nich melodię o bohaterstwie patriotów, których przykryły liście i mech – którzy oddali tam życie i boją się zapomnienia. Jedyne czego patriota pragnie to bezpiecznej ojczyzny i ocalenia od zapomnienia. Podmiot liryczny nie prosi o odznaki, medale, pomniki i pośmiertne tytuły. Chce tylko pozostać w pamięci żywych, chce być wspomniany. Boi się, że ludzie zapomną o tych mrocznych czasach.
Sformułowanie „Lasy zielone. Polskie lasy” wydaje się być użyte dla pewnego kontrastu. Kolor zielony i las, kojarzą nam się ze spokojnym miejscem, azylem pełnym flory i fauny, która daje ukojenie. Jednak dla podmiotu lirycznego to pole walki, cmentarzysko, miejsce, w którym mężne serca patriotów przestawały bić.
Podsumowanie
Utwór „Polskie lasy” Stanisława Balińskiego to wyraz ogromnego szacunku i ubolewania nad losem poległych w polskich lasach patriotów. Podmiot liryczny stawia przyrodę w roli bohatera, opiekuna i świadka – żywej postaci, która jako jedyna posiada wspomnienia minionych wydarzeń. Prosi o przekazywanie melodii o poległych bohaterach, aby ich pamięć mogła zostać wieczna i aby ustrzec przyszłe pokolenia przed okrucieństwami wojny. Ludzi ginęli z dala od domu, od rodziny, umierali w samotności, ale mieli świadomość, że spoczną na ojczystej ziemi, w polskim lesie, na ziemi o którą walczą i której chcą bronić.
Charakterystyczne dla utworów Balińskiego jest sięganie do cech literatury romantycznej i tak stało się i w tym utworze, w którym odnajdujemy elementy fantastyczne, ożywienie przyrody, która czuje, słyszy i widzi, jest powiernikiem i przyjacielem.