Jakie znaczenie ma tytuł dla odczytania sensu utworu? Omów zagadnienie na podstawie Przedwiośnia Stefana Żeromskiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Autor: Marta Grandke

Wielu twórców literatury operuje takimi środkami stylistycznymi jak metafory, symbole czy alegorie. Oznaczają one zazwyczaj ukryte znaczenia, które czytelnik musi samodzielnie odszukać i zrozumieć. Dzięki temu ma szansę wpaść na dodatkowe tropy interpretacyjne, dodatkowe treści czy też nawet zrozumieć właściwie przesłanie dzieła. Metafora lub symbol często ukrywają się już w samym tytule powieści i wyznaczają czytelnikowi ścieżkę interpretacyjną czy perspektywę, którą powinien przyjąć w trakcie lektury.

Wielu autorów sięgnęło po takie właśnie symboliczne tytuły, mające wielkie znaczenie w kontekście odczytania sensu utworu. Spotkać się z tym można w takich dziełach jak „Przedwiośnie” i „Syzyfowe prace” Stefana Żeromskiego, „Lalka” Bolesława Prusa czy też „Inny świat” Gustawa Herlinga-Grudzińskiego.

„Przedwiośnie” to tytuł odnoszący się do wielu znaczeń. Najbardziej oczywistym jest pora w kalendarzu, kiedy przyroda zaczyna budzić się do życie po długiej zimie. To okres nowego początku, kolejnej szansy i chwila, w której wszystko, co żyje, zaczyna się rozwijać. Przedwiośnie można interpretować więc w odniesieniu do głównego bohatera, czyli Cezarego Baryki oraz do kraju, Polski.

Baryka jest młodym człowiekiem, dopiero dorastającym i dojrzewającym. Znajduje się więc w okresie życia, który można nazwać przedwiośniem, początkiem jego świadomego, dorosłego życia. To bardzo trudny moment. Na takim etapie znajduje się także Polska, która dopiero co odzyskała niepodległość po ponad wieku zaborów. Ona także dopiero wybudza się do nowego życia, rozwija i uczy tego, kim jest.

„Syzyfowe prace” z kolei odnoszą się do terminologii z mitologii greckiej, do historii króla Syzyfa, ukaranego przez bogów i zmuszonego do niekończącego się wtaczania kamienia pod górę. Tytuł może więc sugerować, że działania bohaterów powieści to tak naprawdę syzyfowe prace – niekończące się, pozornie nie przynoszące korzyści i niewprowadzające zmian w rzeczywistości otaczającej głównego bohatera, Marcina Borowicza. Rosjanie nieustannie pracowali nad tym, by pozbawić polską młodzież jej tożsamości narodowej, jednak młodzi Polacy wciąż znajdowali sposoby, by buntować się przeciwko zaborcy. Tytuł sugeruje więc, że działania oprawców były praktycznie skazane na porażkę mimo ich ciągłego powtarzania.

Tytuł „Lalka” bywa interpretowany na różne sposoby. Z jednej strony ma on wskazywać na to, jaka była naprawdę Izabela Łęcka – zimna, pusta i próżna, jak tytułowa lalka. Z drugiej strony może to wskazywać na nawiązanie do motywu teatru świata, gdzie wszyscy ludzie są tylko marionetkami na scenie życia, zależni od decyzji siły wyższej, tak jak lalki, które na wystawie sklepowej układał zawsze Ignacy Rzecki. W ten sposób cały sens utworu sprowadzałby się do tego, że nikt z bohaterów nie ma wpływu na to, co mu się przydarza w życiu.

„Inny świat” Gustawa Herlinga-Grudzińskiego opowiada o życiu w radzieckich łagrach. To właśnie one są tytułowym innym światem, gdzie nie działają zwyczajne prawa rządzące rzeczywistością, w którym ludzie nie kierują się tradycyjnymi wartościami. Ludzie z łagrów walczą jedynie o przeżycie i to za wszelką cenę. Inny świat wprowadza wyraźną granicę między łagrem a normalnością.

Tytuły mogą więc znacząco wpływać na sens całego utworu literackiego i na jego odczytanie przez odbiorcę. To sposób, by wskazać czytelnikowi, w jaką stronę powinien on podążyć ze swoimi interpretacjami w trakcie lektury.

Dodaj komentarz