Epifora to jeden ze środków stylistycznych, używanych w celu zwiększenia wartości artystycznej dzieła lub podkreślenia znaczenia konkretnego słowa. Polega na powtórzeniu tego samego słowa bądź frazy na końcu kolejnych wersów lub zdań. Może być wykorzystywana w prozie, poezji i dramacie, lecz najczęściej występuje w wierszach z dawnych epok i współczesnych.
Co to jest epifora?
Epifora, nazywana również episforą, to forma powtórzenia. W tym przypadku powtórzenie pojawia się na końcu wersu lub zdania. Epifora może obejmować zarówno jedno słowo, jak i nieco dłuższą frazę w zależności od efektu, który chce osiągnąć autor. Powtórzenie może być dwukrotne i wielokrotne. Od intencji autora zależy, jak długa będzie epifora i ile razy pojawi się w utworze. Wyznacznikiem epifory jest używanie powtórzenia w sposób zamierzony, gdyż w przeciwnym razie powtórzenie obniża wartość językową i artystyczną dzieła.
Epifora może zastępować rymy na końcu zdania, tworzyć rytm wiersza i zwracać uwagę na określoną frazę. W ostatnim przypadku wzmacnia przekaz emocjonalny wypowiedzi i służy ekspresji językowej. Język wiersza lub prozy staje się bardziej ozdobny i kwiecisty. W mowach oratorskich powtórzenie na końcu zdania podkreśla najważniejsze kwestie przemówienia. Dzięki temu zwiększa skupienie słuchacza na wybranej kwestii i zapobiega znużeniu podczas długich mów.
Przykłady użycia epifory
Przykłady użycia epifory w tekstach literackich najłatwiej znaleźć w poezji. Wiersze mają specyficzną konstrukcję, która sprzyja korzystaniu z powtórzeń na końcu zdania. Dzięki nim poeci często tworzyli rymy. Epifora pojawia się zarówno w dziełach polskich, jak i zagranicznych autorów. Wśród polskich poetów używających epifory można wymienić Tadeusza Różewicza. W wierszu „Człowiek, który nie wróci” powtórzył słowo „człowiek” aż 4 razy w jednej zwrotce:
„Na moście stoi człowiek,
przed sklepem stoi człowiek,
rękę wyciąga człowiek,
pięść zaciska człowiek„
W przemówieniach polskich mówców epifora pojawia się z kolei w wystąpieniach Stanisława Staszica. W „Przestrodze dla Polski” użył epifory w następujący sposób:
„Kto koronę przedawał? Panowie! Kto koronę kupował? Panowie! Kto wojska obce do kraju wprowadził? Panowie„
Za pomocą epifory mówca wskazuje, kto według niego odpowiada za upadek państwa i zagrożenia dla jego suwerenności.
Znanym przykładem epifory w poezji obcojęzycznej jest „Sonet 89” Phillipa Sindey’a. Użyte w nim powtórzenia tworzą rymy i jednocześnie zwracają uwagę na najważniejsze słowa w treści.
Czym różni się epifora od anafory?
Epifora to celowe powtórzenie na końcu zdania, natomiast anafora to powtórzenie na początku zdania. Anafora była powszechnie stosowana w poezji baroku i oświecenia, by zaskoczyć odbiorcę i od razu zwrócić jego uwagę na konkretną treść. Epifora i anafora mogą być używane jednocześnie w tym samym wierszu w celu stworzenia klamry dla treści i zbudowania odpowiedniego rytmu. Znanym przykładem zastosowania anafory jest przemówienie, które wygłosił Martin Luter King. Fraza „I have a dream” pojawiła się w nim kilkukrotnie, a fraza „I have a dream today” dwukrotnie. Jednoczesne użycie epifory i anafory pojawia się z kolei we wspomnianej już „Przestrodze dla Polski” Stanisława Staszica.