Człowiek od wieków, praktycznie od początku swojego istnienia, próbuje zrozumieć świat, który go otacza, a także własną naturę. Chce poznać uniwersalną prawdę na ten temat i raz na zawsze odpowiedzieć na trapiące go pytania i odkryć tajemnice, jakie skrywa wszechświat, w którym przyszło mu żyć. Przez wiele lat rozmaici filozofowie próbowali dostarczyć społeczeństwu jednoznacznych odpowiedzi, które wyjaśniałyby wszelkie ludzkie wątpliwości. Tymczasem każdy człowiek samodzielnie i na swój sposób poznaje siebie i świat, na jego postrzeganie rzeczywistości ma wpływ wiele czynników, takich jak epoka, w której żyje, doświadczenia, miejsce, w którym przyszedł na świat i wiele innych. Takie poszukiwanie prawdy można zaobserwować też w różnych tekstach literackich pojawiających się od początku istnienia cywilizacji. To między innymi takie dzieła jak „Kordian” Juliusza Słowackiego, „Mały Książę” Antoine’a de Saint-Exupéry’ego, „Przedwiośnie” Stefana Żeromskiego, czy „Dżuma” Aleksandra Camusa.
„Kordian” to dramat romantyczny Juliusza Słowackiego przedstawiający dorastania tytułowego, młodego bohatera, który zmienia się wewnętrznie pod wpływem różnych doświadczeń. Kordian jako młody chłopak zakochuje się w starszej od siebie Laurze i zostaje przez nią odrzucony. Doświadcza też samobójczej śmierci swojego przyjaciela. Wszystko to razem sprawia, że Kordian próbuje targnąć się na swoje życie. Nie udaje mu się to, a po wyzdrowieniu wyrusza w podróż po Europie, gdzie odwiedza między innymi takie kraje jak Anglia, Włochy czy Watykan. W trakcie tej wyprawy Kordian orientuje się, że światem rządzą pieniądze, a chęć ich posiadania jest w przypadku wielu ludzi silniejsza niż miłość, przyjaźń, czy lojalność. Kordian dowiaduje się, że nawet papież wykorzystuje sytuację związaną z zaborami Polski na swoją korzyść, zamiast kierować się moralnością. Kordian odkrywa zatem bolesną prawdę o otaczającym go świecie, w którym słabi, pozbawieni bogactwa są z góry skazani na porażkę. Wpływa to też na przemianę wewnętrzną Kordiana i odkrycie prawdy na temat niego samego. Kordian staje się bowiem wtedy dojrzałym patriotą i formułuje swoje poglądy dotyczące walki o odzyskanie wolności ojczyzny, znane jako winkelriedyzm. Kordian odkrył zatem, że chce walczyć o Polskę i jej wolność. Z tego powodu postanowił samotnie dokonać zamachu na rosyjskiego cara w jego własnej sypialni. Tam niestety Kordian odkrył kolejną prawdę o sobie – nie był w stanie zamordować cara, zemdlał przed jego sypialnią i został aresztowany oraz skazany na śmierć. To pokazuje pewną prawdę o człowieku – jednostka rzadko jest w stanie dźwignąć tak wielką odpowiedzialność.
„Mały Książę” Antoine’a de Saint-Exupéry’ego to kolejny przykład poszukiwania prawdy o sobie i świecie. Mały Książę żył samotnie na swojej planecie do czasu pojawienia się róży. Nie potrafił się jednak się z nią porozumieć, ponieważ nigdy wcześniej nie był w takiej relacji. Mały Książę opuszcza zatem po raz pierwszy w życiu swoją planetę i wyrusza w podróż po nieznanym mu wszechświecie. Zwiedza wtedy inne planety i poznaje zamieszkujących ich ludzi, takich jak Król czy Żebrak. Mały Książę poznaje ich punkt widzenia i wyciąga wnioski na temat zachowania dorosłych i tej nowej dla niego rzeczywistości. Potem spotyka się z lisem, który wyjaśnia Małemu Księciu, jak działają relacje i jak powinien postąpić w sytuacji z różą. Wszystko to zmienia Małego Księcia i sprawia, że inaczej zaczyna on postrzegać siebie oraz świat. Staje się świadomy swojej odpowiedzialności za relację z różą, którą oswoił i przyzwyczaił do swojej obecności. W związku z tym Mały Książę wraca na swoją planetę, by naprawić to, co się między nim a różą zepsuło przez nieporozumienia.
„Przedwiośnie” Stefana Żeromskiego to kolejna opowieść o zmianach, poznawaniu siebie samego i innych, a także dowiadywania się wielu nieprzyjemnych prawd o świecie otaczającym człowieka. Dorastający w Baku Cezary Baryka dostaje się pod wpływ bolszewików, traci matkę i dom w rewolucji, jest też świadkiem odbudowania niepodległej Polski. Cezary początkowo wyznaje poglądy komunistyczne, które potem próbuje pogodzić z patriotyzmem, który wzbudza się w nim, kiedy chłopak wraca do ojczyzny. Cezary poznaje wielu ludzi, którzy stają się jego autorytetami, tacy jak na przykład Gajowiec. Dzięki temu Cezary ostatecznie zaczyna rozumieć siebie i godzi w sobie swoje socjalistyczne poglądy z patriotyzmem i miłością do odzyskanej ojczyzny. Ulega wewnętrznym przemianom, a wraz z nim Cezary zmienia też swoje spojrzenie na otaczający go świat.
„Dżuma” Alberta Camusa to przypadek odkrywania prawdy o sobie i świecie w warunkach ekstremalnych, jaką jest na przykład właśnie epidemia dżumy. Zamknięci w mieście Oran mieszkańcy dowiedzieli się wówczas wielu rzeczy o własnych charakterach, jak i o całej swojej społeczności. Niektórzy poświęcili się dla dobra mieszkańców, z kolei inni dostrzegli w tym okazję do zaspokajania własnych interesów, nawet jeśli oznaczało to szkodę czy zagrożenie dla tych, którzy zostali uwięzieni w mieście w czasie zarazy.