Młodość to czas specyficzny, niepowtarzalny, ale też i przede wszystkim trudny. To wtedy człowiek doświadcza wielu rzeczy po praz pierwszy w życiu, uczy się ich i szuka swojej własnej drogi. To też w tym okresie rodzą się największe emocje, nadzieje i ambicje, które trudno jest później powtórzyć w życiu. Jednak mimo tych wspaniałych aspektów, młodość nosi w sobie też ból i smutek, ponieważ jest także momentem przeżywania pierwszych rozczarowań – w miłości, pod względem zawodowym, rodzinnym czy nawet po prostu w trakcie poznawania prawdziwej natury świata. Jest to zagadnienie często poruszane przez pisarzy w ich dziełach. W tym kontekście warto przywołać chociażby „Kordiana” Juliusza Słowackiego, „Przedwiośnie” Stefana Żeromskiego, „Tango” Sławomira Mrożka czy „Kamienie na szaniec” Aleksandra Kamińskiego.
„Kordian” to opowieść o chłopcu, który dorasta i zmienia się w mężczyznę, a wszystko to na tle Polski pod zaborami i walki o jej wolność. Na początku czytelnik poznaje Kordiana jako dość samotnego, młodego chłopca, który sporo czasu spędza na refleksjach, ale nie potrafi zabrać się za czyny, mimo iż czuje, że przeznaczono go do rzeczy wielkich. Kordian jest także zakochany w starszej od niego Laurze. Jego pierwsze rozczarowanie w młodości dotyczy zawodu miłosnego – Laura nie traktuje jego zalotów poważnie, Kordian próbuje zatem popełnić samobójstwo.
Po wyzdrowieniu wyrusza w podróż po Europie, odwiedza Anglię, Włochy i Watykan, gdzie próbuje zyskać wstawiennictwo papieża w sprawie polskiej. Jednak okazuje się, że ten woli popierać silnego cara i grozi Polakom obłożeniem ich klątwą papieską za próby buntu. Kordian stopniowo dowiaduje się, że światem rządzą tak naprawdę pieniądze i nawet autorytety moralne nie są krystaliczne. Są to kolejne rozczarowania związane z jego młodością. Dzięki nim Kordian powoli dojrzewa i zmienia się wewnętrznie, a przełom przychodzi na szczycie Mont Blanc. Ze słabego, niepewnego chłopca staje się pod wpływem tych rozczarowań dojrzałym człowiekiem i patriotą gotowym do działania na rzecz ojczyzny. Rozczarowania budują zatem jego charakter.
„Przedwiośnie” opowiada historię dojrzewania Cezarego Baryki na tle wielkich wydarzeń historycznych, takich jak rewolucja w Baku czy walka z bolszewikami. Cezary początkowo ulega fascynacji ideałami, jakie bolszewicy rozgłaszają w jego rodzinnym mieście. Potem przychodzi jednak rewolucja i w Baku odbywa się prawdziwa rzeź. W wyniku tych wydarzeń Cezary traci między innymi swój dom czy matkę i w ten sposób przychodzi rozczarowanie związane z pierwszymi, młodzieńczymi sympatiami politycznymi.
Cezary Baryka doznaje także rozczarowania na widok Polski świeżo po odzyskaniu niepodległości. Jego ojciec przekonywał go, że nigdy nie widziana przez Cezarego ojczyzna rozkwita i stoi na bardzo wysokim poziomie – buduje się w niej słynne, szklane domy i wszystkim żyje się tam dobrze. Po przyjeździe do kraju Cezary odczuwa rozczarowanie – Polska jest bowiem uboga i zrujnowana przez zabory i wojnę. Wszystko to wpływa na kształtowanie się światopoglądu młodego bohatera.
„Tango” to rozczarowanie światem urządzonym przez rodziców. Eleonora i Stomil przed przyjściem na świat Artura buntowali się przeciwko wszelkim tradycjom i normom tak długo, aż na świecie zapanowała zupełna wolność. W związku z tym ich syn nie ma już niczego, przeciwko czemu on sam, zgodnie z obyczajem młodości, mógłby się buntować. W Arturze wzbudza to gniew i rozczarowanie, dokonuje więc buntu odwróconego i domaga się przywrócenia dawnych obyczajów, tradycji i ograniczeń. Niestety nie udaje mu się to i Artur na końcu dramatu ginie.
„Kamienie na szaniec” to opowieść i chłopcach, którzy właśnie mieli stać się dorośli, kiedy wybuchła II wojna światowa. Rudy, Alek i Zośka musieli zatem porzucić swoje ambicje i marzenia, by zaangażować się w obronę ojczyzny. Ich młodość naznaczyło zatem rozczarowanie czasami, w jakich przyszło im żyć oraz złem, jakie jest obecne w człowieku. Odebrano im bowiem najpiękniejszy okres ich życia i nie dano nic w zamian.