Ile ludzi, tyle światopoglądów i odmiennych wartości. Czasami jest tak, że człowiek obraca się w towarzystwie osób myślących podobnie do niego, ale zdarza się też, że spotyka się ze skrajnym niezrozumieniem. Często można spotkać się z sytuacją, gdzie odmienne postawy i skrajnie różne światopoglądy prowadzą do konfliktu wartości moralnych. Jest to sytuacja często przywoływana przez twórców literatury, którzy stawiają swoich bohaterów w obliczu różnych dylematów moralnych i każą im mierzyć się z etycznymi refleksjami. Ukazują też światopoglądowe konfrontacje bohaterów. Widać to w takich utworach jak „Antygona” Sofoklesa, „Przedwiośnie” Stefana Żeromskiego czy „Konrad Wallenrod” Adama Mickiewicza.
W tragedii „Antygona” konflikt racji moralnych między główną bohaterką a władcą Teb, Kreonem, zasadza się na konflikcie między prawem boskim a prawem ludzkim. Zgodnie z wolą bogów zmarły brat Antygony, Polinik, powinien zostać pochowany, jednak Kreon, próbując umocnić swoją władzę, nie zezwala na to. Moralność Antygony nakazuje jej bunt i pogrzebanie ciała, za co Kreon skazuje ją na śmierć. Ich spór staje się konfliktem tragicznym, w którym każda kolejna decyzja prowadzi Antygonę do strasznego dla niej końca. Musi ona jednak działać zgodnie z wyznawanymi przez siebie wartościami, nawet jeśli ściągnie to na nią śmierć. Ostatecznie Antygona umiera, ale to Kreon jest moralnym przegranym tego pojedynku, traci bowiem też żonę i syna, a słabość jego władzy i charakteru zostaje obnażona.
W powieści „Przedwiośnie” Stefan Żeromski stworzył postać bohatera, Cezarego Baryki, który jest bardzo młody i dopiero formuje się jego światopogląd. Równocześnie jest on świadkiem bardzo ważnych i drastycznych wydarzeń, takich jak rewolucja w Baku czy wojna z bolszewikami w Europie. Chwile te wpływają na jego sposób postrzegania świata i na ich podstawie Baryka próbuje formułować swoje wartości moralne. Jednocześnie Żeromski nieustannie konfrontuje bohatera z postaciami o klarownym systemie moralnym, takimi jak Szymon Gajowiec czy Antoni Lulek. Starają się oni przekonać do swoich racji Barykę, który jednak czuje, że nie do końca może się z każdym z nich zgodzić. Na podstawie tych konfliktów kształtuje dalej wyznawane przez siebie wartości, aż w końcu staje się dojrzałym obywatelem, świadomym tego, co jest dla niego naprawdę ważne w życiu i zaczyna zgodnie z tym aktywnie działać.
Dzieło „Konrad Wallenrod” Adama Mickiewicza pokazuje tragiczny konflikt wartości głównego i tytułowego bohatera. Tytułowy Konrad, czyli Walter Alf, jako dziecko został porwany z Litwy i wychowany przez Krzyżaków. Jako dorosły mężczyzna wytworzył w sobie tożsamość narodową i chciał pomóc swojej ojczyźnie, gnębionej przez zakon. Jednak był także Wielkim Mistrzem Krzyżaków, którego interesy kłóciły się z pragnieniami Waltera Alfa. Konrad musiał zdecydować, co jest dla niego ważniejsze w życiu. Ostatecznie zdradził Krzyżaków w trakcie walnej bitwy w Litwinami, przez co zakon poniósł klęskę, odkryto tożsamość Wallenroda i skazano go na śmierć. Konrad sprzeniewierzył się także cnotom rycerskim, które powinien był w sobie pielęgnować. Po tych wydarzeniach popełnił samobójstwo.
Konflikt racji moralnych często stanowi dla człowieka punkt zwrotny w jego życiu i jest okazją do przemyślenia tego, co jest dla niego naprawdę ważne. Zdarza się, że bohaterowie literaccy nie wychodzą z takiej konfrontacji zwycięsko i płacą życiem za swoje wartości.