Matka jest jedną z najważniejszych osób w życiu każdego człowieka. Może być jednym z jego pierwszych autorytetów, wsparciem na całe życie, ale może także człowieka zawieść i sprawić, że jego dorastanie stanie się koszmarem. Matka może porzucić lub poświęcić całe swoje życie dla dziecka. Relacja z nią często definiuje każdą kolejną, w jaką człowiek wejdzie już w dorosłości oraz to, w jaki sposób będzie ona działać. O matce wiele się pisze w literaturze, twórcy chętnie odnoszą się do relacji swoich bohaterów z matką. W przypadku na przykład Juliusza Słowackiego jego relacja z matką definiowała wiele aspektów jego twórczości. Matka obecna jest w takich dziełach jak „Przedwiośnie” Stefana Żeromskiego, „Lalka” Bolesława Prusa, „Cudzoziemka” Marii Kuncewiczowej czy „Marta” Elizy Orzeszkowej.
W powieści „Przedwiośnie” matką jest Jadwiga Baryka. Jej syn, Cezary, nie szanuje jej jednak tak, jak powinien, ważniejszy jest dla niego ojciec. Po jego wyjeździe na I wojnę światową Jadwiga nie jest w stanie zapanować nad jedynakiem. Nie szanuje jej on, nie zwraca uwagi na jej polecenia, a ważniejsi dla niego okazują się być komunistyczni towarzysze. Jadwiga jednak nie widzi świata poza swoim dzieckiem i nieustannie się o nie troszczy. Cezary jest dla niej najważniejszy. Dla niego ciężko pracuje i stara się zdobywać jedzenie. Codziennie poświęca dla syna swoje zdrowie i życie, mimo iż on nie okazuje jej wdzięczności za to. Jadwiga umiera w końcu z powodu przepracowania, a Cezary wówczas dostrzega, kim była dla niego matka. Stara się zorganizować jej godny pochówek. Śmierć matki jest dla Cezarego wydarzeniem kończącym okres jego dzieciństwa. Zostaje wtedy sam.
„Lalka” ukazuje nam dwie sylwetki matki – pani Stawskiej i baronowej Krzeszowskiej. Stawska została sama po ucieczce męża z kraju. Nie wie, co się z nim dzieje i nie ma od niego wsparcia. Stawska zaczyna więc ciężko pracować, by zapewnić swojej córce godne życie. Z myślą o niej zaczyna udzielać korepetycji. Dla swojego dziecka jest ona w stanie zrobić wszystko. Jej życie wypełniają zmagania, jednak w tym wszystkim trzyma ją myśl o córce. Z kolei baronowa Krzeszowska jest matką cierpiącą po stracie dziecka. Nie jest w stanie ruszyć dalej, wciąż żyje przeszłością i całe dnie spędza w pokoju córki, w którym nic się nie zmieniło. Pokazuje to, jak wielkie cierpienie w życiu matki powoduje śmierć jedynego dziecka. Baronowa nie jest w stanie się po tym pozbierać i żyć dalej. Jest kobietą złamaną.
„Cudzoziemka” to przykład toksycznej matki. Róża Żabczyńska w młodości przeżyła nieszczęśliwą miłość i wyszła za mąż w ramach zemsty. Nie kochała swojego męża ani dzieci. Władysław i Marta byli więc przerażeni kontaktem z matką, nieustannie próbując zaspokoić jej oczekiwania. W swoim dorosłym życiu także starali się ją ugładzić, jednak Róża – nieszczęśliwa, zła i okrutna – dopiero pod koniec życia pojęła, jaką krzywdę wyrządziła swoim dzieciom i że nie jest w stanie odbudować swojej relacji z nimi. Marta i Władysław popełniali błędy w dorosłym życiu, nie mieli bowiem oparcia w matce. W czasach ich dzieciństwa Róża próbowała nawet zabić własne dzieci.
„Marta” to krótka nowela Elizy Orzeszkowej, obrazująca los samotnej matki z dzieckiem, która straciła męża. Marta nie potrafi się sama utrzymać i nie ma pracy, musi za to wyżywić dziecko. By to zrobić, przyjmuje coraz gorsze posady, a ostatecznie posuwa się nawet do kradzieży. Uciekając z miejsca zdarzenia, wpada pod powóz i ginie. Los Marty ukazuje ciężką walkę samotnej matki w czasach, w których była ona zależna od mężczyzny. Pokazuje to także, że dla dziecka matka zrobi wszystko.
Każda matka jest inna. Wszystkie je jednak łączy silne uczucie do dziecka oraz to, że ich relacje nie zawsze są łatwe, proste i szczęśliwe, ale za to zawsze są ważne dla każdej z zaangażowanych stron.