Relacja między rodzicami a dziećmi jest jednym z chętniej wykorzystywanych motywów literackich już od samego początku istnienia literatury. Każdy człowiek ma bowiem rodziców i łączy go z nimi specyficzna relacja, oparta na bezwarunkowej miłości, której nie da się zaobserwować w żadnym innym przypadku. Niestety bywa też i tak, że związek rodziców z dzieckiem bywa dysfunkcyjny i wówczas rzutuje to na całe późniejsze życie dzieci. W literaturze widać obrazy tej relacji, ujęte w różnych perspektywach i przedstawiające wiele sytuacji, w których rodzice pokazywali swój stosunek do dzieci i na odwrót. Spotkać to można w „Przedwiośniu” Stefana Żeromskiego, „Cudzoziemce” Marii Kuncewiczowej, „Tangu” Sławomira Mrożka oraz w cyklu trenów Jana Kochanowskiego.
Powieść „Przedwiośnie” ukazuje stosunki głównego bohatera, Cezarego Baryki, z jego rodzicami, Sewerynem i Jadwigą w trakcie jego dorastania. Z ojcem Cezary miał dobry kontakt od dzieciństwa i szanował go na tyle, by brać pod uwagę jego zdanie. To właśnie ojciec kształtował go na patriotę i namówił na powrót do Polski, gdy kraj ten odzyskał niepodległość. Gdy Seweryn wyruszył na front I wojny światowej, Cezaremu zabrakło dyscypliny i zaczął się zadawać z komunistami. Matki Cezary przez długi czas nie szanował i nie liczył się z jej opinią. Nie miała ona u niego autorytetu, dlatego też, gdy została z nim sama, nie potrafiła zapanować nad dorastającym synem. Poświęcała się ona jednak dla niego codziennie, by był bezpieczny i miał co jeść. Jadwiga została skierowana ostatecznie do ciężkich prac w porcie za ukrywanie przedstawicielki burżuazji i zmarła w wyniku wycieńczenia. Dopiero wtedy Cezary dostrzegł, jak bardzo matka go kochała i jak wiele dla niego zrobiła. Bohater dopiero po stracie rodziców zaczął rozumieć, co poświęcili oni dla niego i jak bardzo go kochali.
„Cudzoziemka” ukazuje losy nieszczęśliwej kobiety, Róży Żabczyńskiej, która w młodości przeżyła nieszczęśliwą miłość i wyszła za mąż w ramach zemsty na dawnym ukochanym. Jej dzieci nie były więc owocami miłości i całe życie zmagały się z trudnym charakterem swojej matki, nieszczęśliwej, złej i rozczarowanej tym, jak przebiegało jej życie. W związku z tym dzieci słuchały jej, obawiały się matki, próbowały dostosować się do jej oczekiwań i nigdy nie mogły jej zadowolić. Władysław i Marta kierowali się chęcią zadowolenia Róży, która ich przerażała. Nie ufali jej i nie byli w stanie nawiązać z matką zdrowej relacji, co ona sama zrozumiała dopiero pod koniec życia. Róża doświadczała stanów psychotycznych, próbowała także co najmniej dwukrotnie zamordować swoje dzieci. Relacja z nią była dla rodziny źródłem udręki.
„Tango” jest obrazem konfliktu międzypokoleniowego, w którym dzieci nie rozumieją rodziców, a rodzice dzieci. Stomil i Eleonora w czasach młodości buntowali się przeciwko ogólnie przyjętym normom, co poskutkowało tym, że żyli w absolutnej anarchii i chaosie, nie stosując się do wymagań społecznych i do jego norm. Ich syn, Artur, tęskni za porządkiem i regułami, które mogłyby regulować jego codzienność. Buntuje się przeciwko wolności i swobodzie rodziców, co jest odwróceniem standardowych ról, w których to dzieci domagają się wolności, a rodzice wolą raczej świat pełen surowych zasad.
Cykl trenów Jana Kochanowskiego to utwory, w których opłakuje on swoją zmarłą córeczkę, Urszulkę. Widać w nich, jak głęboko poruszyła go śmierć ukochanego dziecka i jak bliska i mocna była relacja ojca z dzieckiem. To przykład zdrowej więzi, przerwanej zbyt wcześnie, a żal Kochanowskiego sprawia, że do tej pory czytelnicy współczują mu tej straty.
Różne są więc relacje rodziców z dziećmi, czasami szczęśliwe, a czasami tragiczne i pełne niezrozumienia. Literatura portretuje każdy z nich, ukazując szerokie konteksty tego, jak takie stosunki mogą się na co dzień układać.