W roku 1907 ukazała się w całości powieść węgierskiego pisarza Ferenca Molnára zatytułowana „Chłopcy z Placu Broni”. Przybliżała ona losy kilkunastu chłopców tworzących dwie grupy i ich codzienne życie, spory, zabawy i problemy. Głównym bohaterem dzieła jest Erno Nemeczek, a ono samo wciąż obecne jest wśród obowiązkowych lektur. Dzieje Nemeczka i jego walka o tytułowy Plac Broni na zawsze wpisały się do kanonu powieści dla dzieci i młodzieży. Akcja powieści ma miejsce w węgierskim Budapeszcie i to właśnie tam chłopcy z Placu Broni walczą o zachowanie swojego miejsca do zabawy, które chce przejąć druga grupa, zwana czerwonymi koszulami. Dosłowne tłumaczenie węgierskiego tytułu na język polski brzmiałoby „Chłopcy z ulicy Pawła”, która przylegała do Placu Broni, który znalazł się jednak w ostatecznej wersji na okładce powieści.
Chłopcy z Placu Broni – streszczenie krótkie
Akcja powieści rozpoczyna się pewnego marcowego dnia w stolicy Węgier, czyli Budapeszcie. Bohaterami są dwie grupy chłopców – ci z Placu Broni i czerwone koszule. Pewnego dnia bracia Pastorowie z czerwonych koszul zabierają szklane kulki Nemeczka, grupa ta chce też przejąć tytułowy Plac Broni. Nemeczek widzi też przywódcę wrogów, Feriego Acza, kradnącego chorągiewkę z placu.
W związku z tym chłopcy postanawiają stawić im opór. W głosowaniu wybierają na swojego przywódcę Janosza Bokę, co spotyka się z rozgoryczeniem jego rywala, czyli Gereba. Następnego dnia Boka, Nemeczek i Czonakosz wybierają się wspólnie do siedziby wrogów, czyli do Ogrodu Botanicznego. Tam zostawiają na drzewie kartkę na znak swojej obecności. Dowiadują się też, że Gereb przeszedł na stronę czerwonych koszul. Niestety potem zostają odkryci i muszą uciekać, a w trakcie tego Nemeczek wpada do stawu.
Następnego dnia uczniów wzywa do siebie profesor Rac, który odkrył istnienie Związku Kitowców, do którego należał między innymi Nemeczek. Profesor nakazał rozwiązanie go, ale uczniowie nie mieli zamiaru mu ustąpić. W międzyczasie Nemeczek podsłuchuje, jak Gereb próbuje przekupić stróża, by ten przepędził chłopców z Placu Broni. Biegnie przekazać te wieści Boce, przez co ignoruje członków Związku Kitowców. Zostaje przez to uznany za zdrajcę. Tymczasem Feri Acz nie przystaje na podstęp zaproponowany przez Gereba i zdecyduje się walczyć o Plac Broni w otwartej walce. Nemeczek podsłuchuje zebranie czerwonych koszul, a Acz proponuje mu nawet miejsce w ich grupie. Chłopiec odmawia, a bracia Pastorowie zanurzają go za to w stawie. Boka ogłasza stan wojenny, a Nemeczek zaczyna chorować.
Tymczasem Gereb wraca na Plac Broni i prosi o wybaczenie swojej zdrady. Boka nie zgadza się na to. O zdradzie Gereba dowiaduje się jego ojciec, ale Nemeczek zaprzecza temu, ponieważ szkoda mu kolegi. Gereb ponownie prosi o wybaczenie i zostaje przyjęty. Zostają ustalone zasady walki z czerwonymi koszulami.
Następnego dnia rozgrywa się bitwa o Plac Broni. Czerwone koszule dzielą się na dwie grupy, z kolei chłopcy z Placu przygotowali wiele różnych zasadzek. Udaje im się zamknąć część przeciwników w budce stróża, a wtedy do walki wkracza Acz z drugim batalionem. Chłopcy z Placu Broni tracą siły, ale losy bitwy odwraca chory Nemeczek, który uciekł z domu i powalił Acza na ziemię. Bitwa kończy się zwycięstwem chłopców z Placu Broni,a Nemeczek awansuje do stopnia kapitana. Matka chłopca zbiera go jednak do domu, a tam zaczyna czuwać Boka. Związek Kitowców przywraca Nemeczkowi dobre imię. Chłopiec niestety umiera. Niedługo potem jego koledzy dowiadują się, że na Placu Broni wybudowana zostanie kamienica.
Chłopcy z Placu Broni – streszczenie szczegółowe
Zawiązanie konfliktu
Akcja powieści ma miejsce w Budapeszcie, gdzie o tytułowy Plac Broni walczą ze sobą dwie grupy chłopców. Ich konflikt zaczyna się pewnego marcowego dnia, gdy okazuje się, że członkowie czerwonych koszul – bracia Pastorowie – bezprawnie zabrali Nemeczkowi kulki do gry. Określane jest to niemieckim słowem einstand i w praktyce oznacza wypowiedzenie wojny. Chłopcy zebrali się tego dnia na placu, by w głosowaniu wybrać dowódcę, którym zostaje Janosz Boka, ku ogromnemu rozgoryczeniu Deżo Gereba. Wcześniej pojawia się opis Czelego targującego się o cenę słodyczy. W międzyczasie Nemeczek jest świadkiem, jak ich przywódca, Feri Acz, kradnie z placu chorągiewkę. Relacjonuje to zdarzenie kolegom, dodając, że przywódca czerwonych koszul z Ogrodu Botanicznego wystraszył się go, jednak nikt mu nie wierzy. Nemeczek pragnie awansować, ponieważ jako jedyny jest szeregowcem. Boka oznajmia, że jest to powód do wejścia w otwarty konflikt z grupą czerwonych koszul, które chcą przejąć tytułowy Plac Broni. Jonasz chce bronić tego miejsca i wraz z kolegami zaczyna planować wyprawę do Ogrodu Botanicznego.