„Lalka” Bolesława Prusa to powieść pochodząca z czasów pozytywizmu. Nie zabrakło w niej jednak prób rozliczenia się ze wcześniejszą epoka, jaką był romantyzm. Prus przybliżył swoim czytelnikom to, jak w jego czasach postrzegano ideały wówczas popularne i głoszone przez takich autorów jak Adam Mickiewicz.
Bolesław Prus w swojej realistycznej powieści zatytułowanej „Lalka” zawarł wiele wątków, podjął się także próby sportretowania epok romantyzmu i pozytywizmu. Jednym z charakterystycznych elementów, które nadają jego dziełu realizmu, jest także wyjątkowo bogata panorama polskiego społeczeństwa końca XIX wieku.
Pozytywiści stworzyli bardzo bogaty program swoich działań i poglądów, a jedną z ich najpopularniejszych idei była praca organiczna. Miało to związek z niepowodzeniem kolejnych powstań narodowych, przez co społeczeństwo w dużej mierze zniechęciło się do walki zbrojnej.
W literaturze wielokrotnie można się spotkać z przedstawieniem konfliktu między osobistym szczęściem a poświęceniem się dla większej idei. Wartości te bowiem często wykluczają się ze sobą, a bohaterowie literaccy zmuszeni są do wyboru jednej z nich.
W naturę ludzi wpisane jest popełnianie przez nich błędów i uczenie się na nich. Nie ma na świecie osoby, której nie zdarzyłaby się poważna lub mniej istotna pomyłka. Jednak wiele takich niewłaściwych decyzji potrafi wpłynąć na losy danego człowieka i całkowicie je odmienić.
Najsłynniejszą powieścią Bolesława Prusa jest „Lalka”. Dzieło to powstało w czasach pozytywizmu, czyli epoki, która nadeszła po romantyzmie i która zanegowała ideały swoich poprzedników. Pozytywizm stworzył własny program i światopogląd, konsekwentnie realizowany między innymi przez artystów. Prus zalicza się do twórców tej epoki, ale w „Lalce” nie tylko przedstawił jego założenia oraz pokazał, jak były one wdrażane w życie, ale pokusił się także o ich ocenę oraz próbę zrozumienia, w jaki sposób polskie społeczeństwo reagowało na nie. W „Lalce” znaleźć więc główne hasła pozytywizmu, którymi była praca organiczna oraz praca u podstaw.
„Lalka” Bolesława Prusa to powieść realistyczna, w której autor starał się jak najbardziej wiarygodnie oddać społeczeństwo i realia życia w Warszawie pod koniec wieku XIX. Rozliczał się także z ideałami epok romantyzmu i pozytywizmu. Mimo tego w dziele tym odnaleźć można wiele symboli, pod którymi ukrywa się dodatkowe znaczenie, które czytelnik może wykorzystać do prób zrozumienia przekazu tekstu.
„Lalka” jest powieścią, która powstała w czasach pozytywizmu i to właśnie z tą epoką jest ona powszechnie kojarzona. Jednak w czasach, gdy Prus tworzył swoje dzieło, wciąż jeszcze pamiętano o romantycznych ideałach oraz o tym, jaki niegdyś wpływ na społeczeństwo one miały. Jednocześnie wdrażano w życie pozytywistyczne projekty i żywiono w związku z nimi duże nadzieje. Prus w swoim dziele rozlicza się z obiema epokami i ideałami, jakie starały się one krzewić w społeczeństwie.
Najsłynniejszą powieścią Bolesława Prusa jest „Lalka” – dzieło wielowątkowe, opisujące szeroko realia życia społeczeństwa pod koniec wieku XIX. „Lalka” to powieść, w której autor próbuje też odpowiedzieć na wiele ważnych pytań, mających swoje źródła w problemach społecznych, charakterystycznych dla okresu, w którym tworzył. Problematyka dzieła jest więc skomplikowana i obejmuje wiele zagadnień.
W „Lalce” Bolesława Prusa odnaleźć można bogatą reprezentację grupy społecznej, jaką była w czasach współczesnych autorowi arystokracja. W dziele spotkać można wielu bohaterów, którzy właśnie z niej się wywodzili. Prus stworzył ich wiarygodny i pogłębiony obraz, ukazując zarówno liczne wady, jak i zalety arystokratów. Jedną z przedstawicielek tej klasy była główna kobieca bohaterka i ukochana Stanisława Wokulskiego, czyli Izabela Łęcka.
„Lalka” Bolesława Prusa to powieść realistyczna, nie znaczy to jednak, że nie jest w niej obecny symbolizm. Dodatkowe znaczenia autor ukrył już w samym tytule powieści, który doczekał się wielu interpretacji.
„Lalka” Bolesława Prusa stanowi powieść wielowątkową, o otwartej kompozycji. Główny wątek dotyczy miłości Stanisława Wokulskiego i Izabeli Łęckiej i to właśnie on łączy pozostałe historie. Wątki poboczne istnieją równocześnie z głównym i to przy ich pomocy autor stworzył rozległą i realistyczną panoramę ówczesnego społeczeństwa. Poruszenie takiej liczby wątków i zagadnień umożliwiło mu bowiem także wprowadzenie dużej liczby postaci na dalszym planie.