Realizm i fantastyka – te dwa aspekty przenikają się między sobą w wielu dziełach literackich. Dzieje się tak już od samego początku istnienia literatury. W starożytności byli to na przykład bogowie, aktywnie wpływający na świat ludzi i ich działania. Szczególnie istotny stał się ten aspekt w czasach epoki romantyzmu. Autorzy chętnie korzystali wówczas z ludowych opowieści, a tam świat fantastyczny był żywy i obecny na każdym kroku. W związku z tym podobnie wyglądało to w dziełach takich twórców jak Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki czy Zygmunt Krasiński. Połączenie fantastyki z realizmem pełni zazwyczaj w utworach wiele funkcji. Płaszczyzna fantastyczna może wpływać na wydarzenia i bohaterów dokładnie w ten sam sposób, co aspekty realistyczne i działają one na równych zasadach. Widoczne jest to w wielu dziełach literackich, nie tylko tych pochodzących z czasów romantyzmu. Jako przykład można podać między innymi „Dziady” Adama Mickiewicza, „Balladynę” Juliusza Słowackiego, „Wesele” Stanisława Wyspiańskiego oraz serię „Harry Potter” autorstwa J.K. Rowling.
Dramat romantyczny „Dziady” to jeden z najbardziej typowych przykładów przenikania się w literaturze fantastyki z realizmem. Adam Mickiewicz silnie inspirował się podaniami i opowieściami ludowymi, w których elementy fantastyczne były silnie obecne i traktowane na równi z realizmem. W związku z tym w „Dziadach” pojawia się wiele elementów fantastycznych i nadprzyrodzonych, na przykład w postaci duchów, które nawiedzają zgromadzenie odprawiające pogański rytuał Dziadów. Mickiewicz opisuje także upiory, dusze zmarłych czy diabły, które nawiedzają realistycznych bohaterów jego dzieła.
Autor inspirował się mocno także ludową moralnością, dlatego też przenikanie się realizmu i fantastyki w wielu miejscach służy jako element umożliwiający zaprezentowanie zasad tej właśnie moralności. Czynią to przede wszystkim duchy lekkie, średnie i ciężkie, które w noc Dziadów wracają z zaświatów, by prosić żywych o pomoc. Równocześnie opowiadają o swoich przewinieniach, za które zostały skazane na cierpienia po śmierci. W ten sposób przestrzegają żywych, by ci nie popełnili ich błędów i nie podzielili ich żałosnego losu.
Ustami duchów Mickiewicz wskazuje swoim czytelnikom właściwą drogę, którą powinni obrać w swoim życiu. Podobną funkcję spełniają także pojawiające się upiory i diabły. Biesy wskazują między innymi na grzechy i złe uczynki, jakich dopuścił się senator Nowosilcow. To także przestroga przed zejściem na złą drogę. Oprócz tego fantastyka w „Dziadach” służy też do kreacji niesamowitego nastroju horroru grozy, które mogą przyciągnąć czytelników do tekstu.
W dramacie „Balladyna” Słowacki także tworzy świat przedstawiony, w którym realizm miesza się z fantastyką, która ma postać chochlików czy nimfy z jeziora Gopło, zamieniającej ukochanego w wierzbę. W tym przypadku fantastyczne postaci mają taki sam wpływ na wydarzenia jak realne elementy opisane przez autora. To właśnie te niesamowite stworzenia głównie przyczyniają się do zawiązania się akcji utworu i do kolejnych wydarzeń. Wydobywają one też z ludzi to, co w nich najgorsze i prowokują uwolnienie najgorszych instynktów, na przykład w Balladynie.
Machinacje Goplany i inne fantastyczne aspekty prowadzą bezpośrednio do opisanych przez Słowackiego zbrodni. W ten intrygujący, przyciągający uwagę czytelnika sposób Słowacki ukazał, jak ułomna jest ludzka natura. W fantastycznym kostiumie zaprezentował jej najgorsze aspekty i zmusił czytelników do refleksji na ten temat. Słowacki na tym tle pokazał też, jak ważna jest wiara w sprawiedliwego Boga i w porządek, jaki wprowadza on na świecie. Egoistyczne działania Goplany zaburzyły ten ład i spowodowały serię nieszczęść, które dotknęły wszystkich bohaterów dzieła.
Po realizm wymieszany z fantastyką sięgnął także Stanisław Wyspiański, tworząc w okresie Młodej Polski „Wesele”. W utworze pojawiają się liczne widma, które symbolizują postaci historyczne ważne dla narodu polskiego. Jest to na przykład Wernyhora, Jakub Szela, Stańczyk czy Zawisza Czarny. Duchy te ukazują się konkretnym gościom na weselu krakowskiego poety z chłopką. Ich celem jest przekazanie im zadań, misji oraz zmotywowanie ich do działania na rzecz niepodległości Polski – na przykład do organizacji powstania narodowego.
