Jednym z najsilniejszych uczuć, jakie towarzyszą człowiekowi w życiu, może być miłość. przybiera ona różne formy – może to być miłość romantyczna, przyjacielska, żywiona do członków rodziny, zwierząt, czynności, przedmiotów czy ojczyzny. Miłość może przynosić szczęście i spełnienie, a może także boleśnie ranić i sprawiać, że człowiek nie chce już żyć. Stała się ona jednym z najpopularniejszych motywów literackich, wykorzystywanym odkąd tylko ludzkość zaczęła tworzyć swoje dzieła. Miłość popycha bohaterów literackich do różnych działań, czasami sprzecznych z ogólnie pojmowaną moralnością. Powstało wiele literackich obrazów miłości, w których każdy może znaleźć tę, która najbardziej odpowiada jego wyobrażeniom na temat tego uczucia.
Heloiza i Abelard
Historia ta jest przedstawieniem losów prawdziwych postaci – średniowiecznego teologa i filozofa Abelarda oraz Heloizy, która była jego młodszą o dwadzieścia lat uczennicą. Para potajemnie wzięła ze sobą ślub. Gdy rodzina dziewczyny dowiedziała się o tym, to jej wuj wydał rozkaz wykastrowania filozofa. W wyniku tych wydarzeń Heloiza trafiła do klasztoru, natomiast Abelard został zakonnikiem. Ich uczucie jednak nie wygasło – zakochani słali do siebie listy, z których część zachowała się do czasów współczesnych.
Ostatecznie zakochani spoczęli po śmierci we wspólnym grobie. Ich związek stał się symbolem miłości tak silnej, że przetrwała ona rozłąkę i wiele nieszczęść. Jest to także przykład miłości niespełnionej i zakazanej, które nie zaakceptowali ludzie współcześni kochankom. Była ona skazana na niepowodzenie od samego początku, jednak Abelard i Heloiza walczyli o swoje uczucie, wbrew wszystkim przeciwnościom losu. Dzięki zachowanym listom ich miłość została na zawsze utrwalona w kanonie dzieł literackich traktujących o nieszczęśliwych, zakazanych uczuciach, które trwały mimo beznadziei i przeszkód.
Romeo i Julia – William Szekspir
Innym przykładem nieszczęśliwej miłości, jest uczucie, które połączyło bohaterów dramatu Szekspira – Romea i Julię. Byli oni członkami dwóch nienawidzących się od dawna rodów, czyli Montekich i Kapuletich. Wbrew rodowym waśniom młodzi zakochali się w sobie i potajemnie wzięli ze sobą ślub, na który niestety ich bliscy z pewnością nie wyraziliby zgody. Przez rodzinny konflikt i związek Romea i Julii zaczęły ginąć bliskie im osoby – taki los spotkał Tybalta, Merkucjo czy Parysa, który miał zostać mężem Julii. By nie popełnić przestępstwa bigamii, Julia upozorowała swoją śmierć. Nie wiedział o tym Romeo, który znalazł jej nieruchome ciało. Jego miłość do Julii była tak wielka, że gdy doszedł do wniosku, że dziewczyna zmarła, popełnił samobójstwo. Gdy Julia ocknęła się z letargu i ujrzała zwłoki ukochanego, podążyła za nim i także odebrała sobie życie.
Bohaterowie stali się tym samym symbolami miłości wielkiej, ale nieszczęśliwej, niemożliwej do spełnienia. Zapisali się w historii literatury jako para nieszczęsnych kochanków, dla których nie było żadnej nadziei. Ich śmierć zakończyła wieloletni konflikt między rodzinami Montekich i Kapuletich, ale nie wróciło im to życia, które mogli spędzić szczęśliwie i razem.
Cierpienia młodego Wertera – Johann Wolfgang Goethe
Miłość nieszczęśliwa zajmuje wiele miejsca wśród motywów literackich, a jednym z najbardziej znanych jej obrazów są “Cierpienia młodego Wertera” autorstwa Goethego. Główny bohater przeprowadza się na wieś i wyjątkowo mocno zakochuje w Lotcie. Niestety, dziewczyna jest już zaręczona z niejakim Albertem, Fakt ten staje się torturą dla Wertera – nie może on przestać kochać Lotty, ale jest świadomy tego, że nigdy jej nie zdobędzie, ponieważ ona chce być z kimś innym.
Cierpienie toczy duszę Wertera, zatruwa jego myśli i spokój ducha. Dodatkowo cały czas pozostaje on w bliskich stosunkach z Lottą i Albertem, przyjaźni się z nimi, by być blisko ukochanej. Ta relacja jednak tylko potęguje jego ból. Ostatecznie Werter nie może znieść ciężaru swojego niespełnionego, tragicznego uczucia i popełnia samobójstwo. Uwalnia się w ten sposób od nieszczęśliwej miłości, która niszczyła jego życia i kończy raz na zawsze swoją relację z Lottą. Miłość zostaje więc przedstawiona przez Goethego jako potężna, destrukcyjna siła.
Ogniem i mieczem – Henryk Sienkiewicz
Sienkiewicz w pierwszym tomie swojej trylogii sportretował miłość, która musi pokonać wiele przeszkód stawianych jej na drodze, by ostatecznie stać szczęśliwym i spełnionym uczuciem. Główny bohater powieści – Jan Skrzetuski – zakochuje się w pięknej Helenie Kurcewiczównie. Niestety Helenę beznadziejnym uczuciem darzy także Kozak, Bohun, który zrobi wszystko, by ją zdobyć. Historie bohaterów dodatkowo rozgrywają się w niespokojnych czasach powstania Bohdana Chmielnickiego na Ukrainie. Skrzetuski musi więc walczyć o swoją ukochaną, pokonać wiele przeszkód i uwolnić ją z rąk Bohuna, by wreszcie móc pojąć ją za żonę.
Miłość jest uczuciem, które motywuje go do działania i sprawia, że porusza on na ratunek ukochanej, od której oderwały go obowiązku względem ogarniętego walkami kraju. Drugim wątkiem miłosnym jest właśnie niespełnione uczucie Bohuna do Heleny. Mimo iż udaje mu się porwać, to nie jest w stanie wzbudzić w niej miłości do siebie. Bohun skazany jest więc na porażkę, a ostatecznie zostaje schwytany przez Skrzetuskiego, a Helenę udaje się uwolnić. Od tego momentu bohaterowie mogą żyć szczęśliwie razem. Jest to przykład miłości, która pokona wszelkie przeszkody.
Motyw miłości w innych dziełach
Miłość jest bardzo popularnym motywem literackim, który pojawia się w wielu dziełach znanych na całym świecie:
- Mitologia grecka – wiele mitów greckich i bóstw, takich jak Eros, poświęconych jest zagadnieniu miłości.
- Biblia – w Biblii wielokrotnie pojawia się motyw miłości, na przykład w Pieśni nad pieśniami, jest obecna także miłość Boga do człowieka.
- Odyseja Homera – miłość motywowała Odyseusza do walki o powrót do domu, a jego żonę do wiernego oczekiwania na jego powrót.
- Dzieje Tristana i Izoldy – jest to jedna z najbardziej znanych w literaturze nieszczęśliwych historii miłosnych.
- Pieśń o Rolandzie – ten epos rycerski jest przykładem ogromnej i gorącej miłości do ojczyzny.
- Ballady i romanse Adama Mickiewicza – w balladach Mickiewicza pojawia się wniosek, że miłość jest jedną z najważniejszych perspektyw w życiu człowieka.
- Dziady Adama Mickiewicza – w dramacie ukazana jest miłość do zniewolonej ojczyzny oraz nieszczęśliwa miłość romantyczna.
- Pan Tadeusz Adama Mickiewicza – niespełniona miłość pchnęła Jacka Soplicę do popełnienia morderstwa, które zmieniło całe jego życie.
- Kordian Juliusza Słowackiego – odrzucenie uczuć przez wybrankę serca skutkuje tym, że Kordian próbuje popełnić samobójstwo.
- Lalka Bolesława Prusa – to historia wielkiej, niespełnionej miłości Stanisława Wokulskiego do Izabeli Łęckiej. Łęcka odrzucała Wokulskiego z powodu jego niewłaściwego pochodzenia i pracę w handlu, którą się parał.
- Ludzie bezdomni Stefana Żeromskiego – Tomasz Judym musi wybrać między miłością do ukochanej i osobistym szczęściem, a powinnością i długiem, który ma do spłacenia wobec społeczeństwa.