Jednym z najsilniejszych uczuć, jakie towarzyszą człowiekowi w życiu, może być miłość. przybiera ona różne formy – może to być miłość romantyczna, przyjacielska, żywiona do członków rodziny, zwierząt, czynności, przedmiotów czy ojczyzny. Miłość może przynosić szczęście i spełnienie, a może także boleśnie ranić i sprawiać, że człowiek nie chce już żyć.
Tym, co bardzo często napędza fabułę powieści, zmusza bohaterów do działania oraz wpływa na ich charakter, jest podróż. W literaturze pojawiają się różne rodzaje podróży – mogą to być wielomiesięczne wędrówki po kilku kontynentach czy krajach, mogą to także być opisy spaceru po mieście, czy też metafizyczne podróże w głąb własnej świadomości, które kończą się wewnętrzną przemianą.
Sen w dziełach literackich spełnia wiele funkcji. Może być projekcją nieświadomych pragnień i lęków bohaterów, którzy nie są w stanie się do nich przyznać przed sobą. Może służyć także autorowi do przekazywania czytelnikom informacji, których jego postaci nie znają. Sen może też spełniać rolę profetyczną i zapowiadać wydarzenia, które dopiero nadejdą.
Gdzie zbrodnia tam i kara. Motyw ten wydaje się znany dla ludzi już od czasów Hammurabiego. Towarzyszy mu pytanie o zależność między jedynym i drugim oraz prawdziwą naturę tej pary. W literaturze odwoływano się do niego na łamach różnych epok, począwszy od niepisanego zarania dziejów, poprzez starożytność, renesans aż po czasy bardziej nam współczesne. Warto więc przytoczyć kilka przykładów motywu zbrodni i kary.
Jednym z najważniejszych motywów literackich, który pojawia się od początku istnienia literatury, jest motyw przyrody. Natura jest ważnym aspektem ludzkiego życia – dostarcza człowiekowi pożywienia, uspokaja go i wycisza, kontakt z naturą dostarcza też wrażeń estetycznych. Przyroda w dziełach literackich często nie jest tylko dekoracją, na tle której rozgrywa się fabuła.
Wszystkie religie opierały swoją naukę o moralności na karze za zło. Wyrównanie rachunków miało przychodzić po fizycznej śmierci człowieka. W wielu z takich religii istniało miejsce odbywania tej kary, potworny teatr kaźni lub odosobnienia duszy.
Jednym z najpopularniejszych motywów literackich obecnych w dziełach wszystkich epok jest wędrówka. Opowiadają o niej już najstarsze zabytki literatury europejskiej takie jak „Odyseja” Homera. Wędrówka często ma wymiar fizyczny i polega na przemieszczaniu się do nowych, nieznanych miejsc.
Rewolucja to zjawisko towarzyszące ludzkości niemal od zawsze. Bunt niewolników Spartakusa czy powstanie Nika to tylko niektóre słynne rokosze historyczne. Od czasu rewolucji francuskiej 1789 roku literatura zaczęła bliżej przyglądać się temu zjawisku. Na przestrzeni późniejszych epok powstało wiele różnych poglądów na to zjawisko.
Władza – od wieków dąży do niej wiele osób, ale niewiele z nich może się poszczycić zdobyciem jej. Może ona służyć słusznym sprawom, a może zostać wykorzystana do realizacji prywatnych, niecnych celów osób, które nie powinny jej sprawować. Władza deprawuje ludzi jak mało co na świecie i potrafi wyciągnąć na wierzch ich najgorsze cechy.
Biblia jest najważniejszą księgą religii chrześcijańskiej, która zawiera najważniejsze zasady, którymi powinni kierować się jej wyznawcy. Biblia jest także uznawana za jedno z najważniejszych dzieł, które powstały w historii literatury światowej. Zawiera ona wiele historii i przypowieści, które przez lata zainspirowały autorów na całym świecie.
Patriotyzm, powszechnie określany jako miłość do swojego rodzinnego kraju, to coś, co nabiera wyjątkowego znaczenia w trudnych czasach konfliktów, gdy ojczyzna danego narodu jest zagrożona. Jest on uznawany za cechę dobrego obywatela, ale równocześnie może być on różnie definiowany. Dla niektórych oznacza on gotowość do oddania swojego życia za ojczyznę, inni określają w ten sposób codzienną pracę wykonywaną na jej rzecz.
Ludzkość od zawsze zafascynowana była grozą, tajemnicą i zjawiskami, których nie mogła zrozumieć, Zaowocowało to ogromną popularnością motywów fantastycznych w literaturze. Objawiały się one w najróżniejszy sposób – poprzez wyobrażenia życia po śmierci, przedstawienia duchów i zjaw, sięgania po ludowe opowieści czy wreszcie w postaci powieści fantastycznych czy horrorów. Motywy fantastyczne wyjątkowo upodobali sobie romantycy, sięgający do folkloru, tworzący opowieści pełne zjaw i duchów i budując w swoich dziełach nastrój grozy.