Wolność jest jedną z najwyżej cenionych wartości w życiu człowieka. W jej imieniu ludzie oddają wszystko, co tylko mają, ofiarowując nawet swoje życie. Niektórzy nie wyobrażają sobie bez wolności życia. O wolność walczą zarówno jednostki, jak i całe narody, chcące zrzucić ze swoich ramion brzemię zniewolenia.
Tam gdzie jest władza i zasady, tam pojawia się też i bunt. Często buntują się młodsze pokolenia przeciwko starszym, sądząc, że lepiej potrafią urządzić świat i zasady rządzące rzeczywistością. Bunt wzniecany bywa także przez społeczeństwo przeciwko władzy, która krzywdzi poddanych i ich wyzyskuje.
Vanitas vanitatum et omnia vanitas – marność nad marnościami i wszystko marność, jak głosi znana, łacińska sentencja. Wszystko przemija, każdego czeka śmierć, a wszystko, co spotyka człowieka to tylko nietrwała marność.
Śmierć jest czymś, co czeka każdą żywą istotę, zarówno człowieka, jak i zwierzęta i rośliny. Jest też jednym z najbardziej frapujących ludzkość zjawisk, ponieważ jak do tej pory nie uzyskała ona odpowiedzi, co dzieje się z człowiekiem po przekroczeniu tej ostatniej granicy. Rozważania te pojawiają się w każdej religii na całym świecie.
Praca to jedna z podstawowych czynności, jaką ludzie wykonują codziennie, by zapewnić sobie środki do życia. Zmieniała się ona jednak na przestrzeni wieków, miała inny cel i inaczej była wynagradzana. Niezmienna jest tylko jej obecność.
Jednym z najważniejszych środowisk w życiu człowieka, które wpływa na jego ukształtowanie, jest rodzina. Może ona być ona kochająca i wspierająca, może też być nieprzyjazna i zdystansowana, a może także być dotknięta tragedią, dręczącą ją przez pokolenia.
Exegi monumentum to łacińska sentencja, pierwszy wers słynnej ody Horacego. Oznacza dosłownie „stawiam sobie pomnik (trwalszy niż ze spiżu)”. W poezji wyraża on przeświadczenie o nieśmiertelności sławy poety, zdolnej do osiągnięcia poprzez dzieło literackie. Na przestrzeni wieków motyw ten wykorzystywany był przez wielu twórców. Inspirował, podlegał różnej interpretacji, w XX wieku zaś podjęto z nim pewną polemikę. Poniżej kilka przykładów dzieł, zawierających ten motyw literacki.
Wojna to jedno z tych doświadczeń, przez które przechodzi niemal każde pokolenie. Jest to sytuacja graniczna, która zmienia ludzi i sprawia, że świat nigdy już nie wraca do poprzedniego kształtu. Wojna towarzyszy ludzkości od początku jej istnienia – ludzie walczyli między sobą o pożywienie, zasoby, bogactwa, kraje i wpływy, a najbardziej poszkodowaną stroną konfliktu zazwyczaj byli cywile.
Artyści poprzez wieki dokonywali wielokrotnie swego rodzaju samookreślenia. Podejmowali tematykę swojej roli w świecie, społeczeństwie i rzeczywistości. Podczas każdej epoki literackiej widzieli się jednak inaczej, na nowo kreśląc stawiane przed sobą zadania oraz swoje własne charakterystyki. Wiele to mówi zarówno o czasach, w których przyszło im żyć, jak i też tworzonych przez nich dziełach.
Akcja dzieł literackich rozgrywa się w wielu różnych miejscach, a jednym z nich są miasta. Pojawiają się one w literaturze już od czasów starożytnych i często pełnią funkcję nie tylko dekoracji czy tła, ale wręcz kolejnego bohatera tekstu.
Samotność czasem dotyka każdego. Mimo prawie siedmiu miliardów ludzi na tej planecie jest jednym z najbardziej ludzkich stanów egzystencji. Można być samotnym pośród tłumów, cierpieć wyobcowanie w gronie kochającej rodziny.
Relacje między ludźmi to jeden z popularniejszych wątków podejmowanych w literaturze, a jednym z obecnych w nich motywów to przyjaźń. Jest ona opisywana jako rzecz bezinteresowna i szlachetna, oparta na sympatii i szacunku. Pojawia się utworach już od czasów starożytnych i twórcy często oddają się rozważaniom nad jej naturą.